Relikty Branickich
Dzisiejsze ulice Sienkiewicza i Wasilkowska stanowią jedną z najstarszych dróg na terenie dzisiejszego miasta. Jak podają autorzy "Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami" najstarszą, istniejącą już na początku XV wieku, była tzw. droga pana Chodkiewicza prowadząca z Choroszczy do Supraśla (pokrywała się z ulicami Słonimską, Pałacową i częścią Lipowej). W miejscu dzisiejszego rynku krzyżowała się z nieco młodszą drogą Wasilkowską właśnie, biegnącą w drugą stronę do Suraża. Dopełnieniem układu była droga do Dojlid.
Koszary...
W 1886 roku granicę Wygody wyznaczyły tory łączące Białystok przez Wołkowysk z Baranowiczami. Dzięki temu miasto uzyskało bezpośredni żelazny szlak pozwalający dotrzeć do Moskwy. Na linii powstał dodatkowy dworzec - "Białystok Poleski". Wprawdzie historyczny budynek stacji nie dotrwał do naszych czasów, ale sama stacja - choć pod zmienioną nazwą - nadal funkcjonuje. To "Białystok Fabryczny", na którym zatrzymują się szynobusy kursujące do Walił Stacji.
Tory
przebiegły obok zbudowanego w 1884 roku zespołu koszarowego Kazańskiego Pułku
Piechoty. Był to jeden z kompleksów wzniesionych dla wojsk carskich w
Białymstoku - obok koszar 61. Włodzimierskiego Pułku Piechoty z 1879 roku
(znajdowały się w rejonie dzisiejszych ulic Wołodyjowskiego i Wojskowej, dziś
stoi tu szpital Gigant), 12. Mariampolskiego Pułku Huzarów z 1887 roku (między
ulicami Bema i Depową, dziś koszary Podlaski Oddział Straży Granicznej) oraz
11. Charkowskiego Pułku Dragonów z 1890 roku (przy ulicy Kawaleryjskiej, dziś
koszary 18. Pułku Rozpoznawczego).
Koszary
powstały na terenie majątku Kolonia, należącego do rodziny Kobylińskich. Po
1863 roku, w ramach represji po Powstaniu Styczniowym, zostali zesłani na
Sybir. Śladem po Kobylińskich jest dziś teren majątku przy ulicy Zacisze.
Stojący tu dwór zbudowany został jednak już przez Flora Sosnowskiego.
...i cmentarze
Pod koniec XIX wieku Wygoda stała się miejscem, gdzie ulokowano nowe miejskie nekropolie. Najstarszą z nich jest cmentarz prawosławny znajdujący się w rejonie ulic Władysława Wysockiego i Błękitnej. Istnieje w tym miejscu od 1882 roku.
Ziemię pod nowy cmentarz ewangelicko-augsburski gmina kupiła w roku 1883. Pierwszy pochówek na Wygodzie odbył się dwa lata później. Nekropolia znajduje się obecnie między ulicami Wasilkowską, Stanisława Sosabowskiego i Pułkową.
Kolejny – założony w roku 1886 - był cmentarz katolicki przy dzisiejszej ulicy Władysława Raginisa. Nekropolia ta stała sie miejscem pochówku wielu wybitnych białostoczan zasłużonych dla międzywojennego samorządu.
Wreszcie w 1890 roku na Wygodzie swoją nekropolię założyła społeczność żydowska. Kirkut przy ulicy Wschodniej należy do największych w całym województwie. Sukcesywnie jest porządkowany przez grupy wolontariuszy przyjeżdżających do Białegostoku m.in. ze Stanów Zjednoczonych.
###
OGRODNICTWO
W połowie wieku
XIX na Wygodzie Piotr i Janina Piekarscy budują dom przy którym zakładają ogród
oraz sad. Od nich zaczyna się też ogrodnicza historia dzielnicy. W latach 30.
XX wieku ogród przypadł w spadku Witalisowi Sarosiekowi. Swoje gospodarstwo
ogrodniczo-warzywne prowadził aż do końca lat 60. kiedy spółdzielnia
Wielkoblokowa zaczęła budować osiedle bloków. Miejsce ogrodu zajął żłobek i bloki
z literkami „A” przypisane do Pułkowej.
Ale nie
tylko Piekarscy i Sarosiekowie mieli tu swój ogród. Obok, od początku XX wieku,
gospodarstwo ogrodnicze prowadziła też rodzina Grunertów – założył je Fryderyk
Grunert. Niestety, podzieliło los sąsiada – na terenie ogrodu Grunetrów stoją nieparzyste
budynki z Pułkowej.
###
Wygoda wchodzi do Białegostoku
Wieś
Wygoda w składzie Białegostoku znalazła się dopiero w 1919 roku. Dokładnie 10
maja do miasta przyłączono szereg okolicznych miejscowości. Były to Antoniuk,
Białostoczek, Dojlidy, Dziesięciny, Marczuk, Ogrodniczki, Pieczurki, Skorupy,
Słoboda, Starosielce, Wygoda, Wysoki Stoczek i Zacisze oraz Zwierzyniec.
Nie jest
tajemnicą, że był to zabieg przeprowadzony specjalnie, by zmienić strukturę
narodowościową miasta. Przed wyborami samorządu chodziło i zwiększenie liczby
Polaków mieszkających w Białymstoku. Było to możliwe tylko na skutek
poszerzenia miasta - w dotychczasowym Białymstoku przeważała bowiem społeczność
żydowska.
W latach międzywojennych Wygoda stała się osiedlem robotniczym. Przy Jesiennej powstała nawet kolonia Zdobycz Robotnicza. Na tzw. Brazylce - w rejonie Wąskiej i Fabrycznej - stawały kolejne, niewielkie domki. Podobnie było w rejonie zespołu koszarowego przy Traugutta, gdzie istniało całe osiedle budynków jednorodzinnych.
Wygoda wojskowa
Wraz z odzyskaniem przez Białystok niepodległości - nastąpiło to dopiero 19 lutego 1919 roku - zmieniła się formacja wojskowa zajmująca lokalne koszary. Po wojnie polsko-bolszewickiej pojawił sie tu 42 Pułk Piechoty (wcześniej 3 Pułk Strzelców im. ks. Józefa Poniatowskiego oraz 42 Pułk Strzelców Kresowych). Formacja ta założona w grudniu 1918 roku w Santa Maria Capua Vetterae we Włoszech walczyła na Pomorzu oraz m.in. pod Krzemieńcem. W Białymstoku żołnierzy powitano 21 sierpnia 1921 roku.
-Po
zainstalowaniu się 42 pułku w koszarach przy ul. Traugutta, zaczęło się tam
rozwijać życie wojskowe. Żołnierze w wolnych chwilach udzielali się kulturalnie
– działała orkiestra, zespół teatralny, chór i wojskowy klub sportowy
„Jagiellonia” z sekcją piłki nożnej. Pułk nazywano „Białostockimi Dziećmi”,
ponieważ przechodzili tam przeszkolenie poborowi z Białegostoku i okolic -
pisze o Pułku Bożena Karpacz na stronie Archiwum Państwowego w Białymstoku.
W 1939
roku 42 Pułk Piechoty brał udział w kampanii wrześniowej walcząc w ramach
Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Narew".
Wywózki
Koszary
zniszczone zostały w trakcie II wojny światowej. Przed wejściem Armii Czerwonej
27 lipca 1944 roku wojska niemieckie wysadziły te zabudowania (zniszczone
zostały wtedy też dworzec kolejowy, pałac Branickich, fabryki włókiennicze czy
znaczna część centrum). Zachował się za to inny, międzywojenny zabytek
powojskowy. To zespół modernistycznych magazynów przy ulicy Węglowej.
Pisząc o
czasie II wojny światowej wspomnieć oczywiście trzeba o wywózkach, jakie miały
miejsce z dworca przy ulicy Traugutta. W latach 1940-1941 stacja była miejscem,
skąd prowadzono deportacje Polaków do Rosji i Kazachstanu. Pierwsza z wywózek
miała miejsce w nocy z 9 na 10 lutego 1940 roku. Kolejne 12/13 kwietnia 1940,
28/29 czerwca 1940 oraz w maju 1941 roku Według szacunków wywiezionych z tego
miejsca miało być łącznie około 20 tysięcy osób.
Z kolei w trakcie likwidacji przez hitlerowców białostockiego getta w lutym roku 1943 do obozu zagłady w Treblince wywieziono około 10 tysięcy Żydów. Kolejne wywózki około 12 tysięcy Żydów do obozów zagłady w Treblince, Auschwitz miały miejsce po upadku powstania w getcie, w sierpniu 1943 roku. Do Terezina trafiło wtedy około 1200 żydowskich dzieci.
Teren po koszarach w latach Polski ludowej został rozparcelowany miedzy dwa przedsiębiorstwa. Od strony ulicy Kapralskiej stanęła huta szkła. Z kolei po stronie Zacisza - gazownia miejska.
Wygoda wielkoblokowa
Po II wojnie światowej Wygoda pozostawała osiedlem domków jednorodzinnych. Aż tu w lutym 1969 roku "Białostocka" zaprezentowała wizualizację nowego osiedla.
-Na terenie zawartym między ulicami"; Traugutta, Wasilkowską, Pułkową i Szosą do Zielonej powstanie nowe osiedle białostockie zwane "Wygoda". Osiedle zaprojektowane w "Inwestprojekcie" będzie posiadać ok. 840 mieszkań dla 3.200 osób. Prócz mieszkań znajdą się tu szkoła, przedszkole, żłobek, pawilony handlowo-usługowe, dom kultury, zespół nowoczesnych garaży. Inwestorem jest Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa "Wielkoblokowa", a głównym projektantem mgr inż. arch. Wiktor Łazarczyk - informowała prasa.
Na terenie cmentarza ewangelickiego... zaplanowano park i ogródek jordanowski. W 1972 roku informowano o 6-hektarowym terenie zielonym, na którym wytyczone zostaną aleje, ustawione ławki czy pergole. Pojawią się też boiska i piaskownice dla najmłodszych. Między cmentarnym starodrzewem planowano nasadzenia kwiatów i krzewów. Projekt zmian przygotowała Pracownia Inżynierii Miejskiej pod kierunkiem Henryka Zalewskiego.
Pierwotnie osiedle miało wyglądać nieco inaczej niż wygląda. W miejscu, gdzie stoi "Topolanka" planowano trzy wieżowce oraz przedszkole ze żłobkiem. Przy Traugutta widać budynek nowoczesnej szkoły zaś przy skrzyżowaniu Traugutta i Pułkowej wspomniane garaże wzniesione na rzucie pierścienia. Później koncepcję zmieniono. Wieżowce "przerzucono" za ulicę. Z kolei wzdłuż Wasilkowskiej, prostopadle do ulicy, stanęły bloki realizowane już w technologii wielkiej płyty, jaka w latach 70. XX wieku rozpłynęła się na dobre po Białymstoku.
Pierwsi lokatorzy
W marcu
1970 roku do użytku oddany został pierwszy blok wielorodzinny nowej Wygody. Był
to budynek przy Pułkowej 7A. W ślad za nim poszły dwa kolejne bloki - przy
Pułkowej 5A oraz Pułkowej 9. Budynki "oparły" się o teren cmentarza
ewangelicko-augsburskiego.
W 1971
roku Wielkoblokowa wzbogaciła się o czwarty blok na Wygodzie o 90 mieszkaniach.
W kolejnym roku - na czerwiec 1972 roku - planowany był kolejny o 75
mieszkaniach.
-Trwają w
nim obecnie roboty wykończeniowe. Zgodnie z harmonogramem przebiegają także
prace przy budowie następnego budynku przy ul. Pułkowej, w którym zamieszka 40
rodzin większych. Termin oddania tego budynku ustalono na marzec 1973 r.
Dalszych 165 rodzin uzyska mieszkania w dwóch blokach na osiedlu Wygoda,
których realizacja rozpocznie się w drugim półroczu br. - podawała w roku 1972
"Białostocka".
Jednocześnie podkreślano, że największe zapotrzebowanie jest na mieszkania M-3 i M-4. W kolejce do nich trzeba było "odstać" 5-6 lat.
###
BLOK ROKU?
Blok przy
Pułkowej 5 stawał w szranki o tytuł "Najlepiej wykonanego obiektu roku
1972". Zaprojektowany został - podobnie jak cała stara część blokowej
Wygody - przez Wiktora Łazarczyka z Inwestprojektu. Budynek realizowało
Białostockie Przedsiębiorstwo Budownictwa Miejskiego - pracami kierował Józef
Korczak. Inspektorem nadzoru na budowie była Zyta Matysiuk.
###
Sześć bloków i... mniej usterek
W 1973
roku "Wielkoblokowa" dalej rozbudowywała Wygodę. W marcu informowano,
że prawie gotowy jest kolejny blok - przy Pułkowej 3.
-Pozostały
jeszcze prace wykończeniowe: położenie parkietów, podłączenie wody i
centralnego ogrzewania. Elewacje wykona się później.
W bloku
znalazło swe mieszkanie 75 rodzin. - Najwięcej, bo 35 rodzin [zamieszka] w
mieszkaniach typu "M-4", 25 rodzin w "M-5".
Drugi blok
był w tym czasie na etapie kończenia stawiania murów. Jednocześnie prezes
"Wielkoblokowej" dzielił się z czytelnikami "Gazety Białostockiej"
spostrzeżeniami na temat... jakości budowanych przez jego spółdzielnię bloków.
Mówił, że "jakość oddawanych mieszkań w ostatnio budowanych blokach jest
znacznie lepsza niż w blokach wcześniejszych. Są jeszcze drobne usterki,
ogólnie jednak trzeba przyznać, że jest ich mniej. Ponadto na pochwałę
zasługuje skrócenie cykli inwestycyjnych o dwa, trzy miesiące. Budowniczowie
osiedla spisują się więc co najmniej na >czwórkę< z plusem."
Budynki
przy ulicy Pułkowej stawiane były w technologii tradycyjnej. W ośmiu budynkach
powstało łącznie 585 mieszkań, w których zamieszkało około2,5 tysiąca osób.
Czas na wielką płytę. I... problemy
W 1975
roku na osiedlu zapanowała już wielka płyta. Za projekty odpowiadał nie Wiktor Łazarczyk, ale Barbara Bujnowska.
-Obecnie
brygady budowlanych [Białostockiego Przedsiębiorstwa Budownictwa Miejskiego]
wznoszą dwa domy przy ul. Wasilkowskiej. Montuje się już ściany pierwszego
budynku, na budowie zaś drugiego wykonano fundamenty. W sumie w tym roku
przybędzie 110 mieszkań. W 1976 roku spółdzielnia wybuduje 2 bloki, a w 1977
roku rozpocznie stawiać dwa wysokie domy każdy po 11 pięter - podawała w
kwietniu 1975 roku "Białostocka".
Równolegle
zaczęły pojawiać się jednak i narzekania mieszkańców na osiedlową
infrastrukturę.
- Na
osiedlu są zaledwie dwa małe sklepy: spożywczy oraz mięsny. Spółdzielnia mierzy
wysoko, ma obiecujące plany. Jest już pewne, że w tym roku WSS
"Społem" zmontuje duży pawilon typu "Kaufhalle" produkcji
NRD. Przewiduje się, że w latach 1976-1977 w pobliżu baru "Pod
topolami" zostaną zbudowane dwa budynki z przeznaczeniem na sklepy i
placówki usługowe. Znajdą się tam m.in. drogeria, naprawa sprzętu
radiowo-telewizyjnego, krawiec, zegarmistrz, poczta, fotograf.
To nie
koniec zmartwień. Na osiedlu ciągle brakowało szkoły, żłobka, przedszkola czy
przychodni. Narzekano też na zakłady produkcyjne: - Huta szkła dymi i zapyla
dzielnicę. Takoż gazownia, która na dodatek zatruwa Dolistówkę ściekami.
Cierpią na tym przyległe ogrody, a powietrza z pewnością nie można nazwać
mahoniowym - komentowała prasa
Wizja niezrealizowana
Gdyby
porównać wizję osiedla z tym, co ostatecznie zrealizowano widać, że nie
wszystko udało się zrealizować. Nic nie wyszło z garaży - no chyba, że
przymrużymy oko i chaotyczne blaszaki uznamy za zrealizowanie tej koncepcji.
Również szkoła podstawowa na 640 miejsc nie została zbudowana. Szkołą dla
Wygody pozostała "ósemka" zlokalizowana już za obwodówką. Ośrodek
zdrowia powstał dopiero w latach 80. XX wieku przy ulicy Siewnej.
Szczęśliwie
nie splantowano w całości terenu cmentarza ewangelicko-augsburskiego, na
którego części powstało lapidarium. Również przy Traugutta zachowała się
zabudowa kolejowa z końca XIX wieku, pamiętająca początki kolei do Baranowicz.
Częściowo przetrwała Brazylka. Charakteru nie stracił kompleks magazynów przy
Węglowej - otwarte w jednym z budynków Muzeum Pamięci Sybiru daje nadzieję na
większe zainteresowanie tym oryginalnym zespołem zabudowy z międzywojnia.
Na osiedle powoli wchodzi jednak też nowa zabudowa. W tej chwili deweloperka wciska się w rejon ulicy Lewandowskiego. Są też plany, by bloki powstały na części terenów huty szkła.
ZREALIZOWANE W RAMACH STYPENDIUM ARTYSTYCZNEGO PREZYDENTA MIASTA BIAŁEGOSTOKU
Za fascynującą opowieść na temat Wygody dziękuję p. Irenie Roszkowskiej. Wiceprezesowi SM Wielkoblokowa Dariuszowi Piszczatowskiemu z kolei dziękuję za pomoc w ustaleniu projektantki bloków przy ulicy Wasilkowskiej.
WAŻNIEJSZA BIBLIOGRAFIA
* (a)
"Dziś uroczyste otwarcie wiaduktu" Gazeta Białostocka 199 (6273) z 21
lipca 1971
* (a) "Nowa przychodnia na Wygodzie" Gazeta Współczesna 289 (10678) z
12 grudnia 1985
* (a) "W przeddzień Lipcowego Święta. Białystok otrzymał nowoczesny
wiadukt" Gazeta Białostocka 200 (6274) z 22 lipca 1971
* (a) "Za rok zakończenie prac. Na budowie wiaduktu widać postęp"
Gazeta Białostocka 227 (5943) z 18 sierpnia 1970
* (ab) "Konkurs na Podlaskie Centrum Kultury"
https://wiadomosci.onet.pl/bialystok/konkurs-na-podlaskie-centrum-kultury/gkzygpp
(dostęp 7.11.2021)
* (akr) "Na placach budów. Osiedle przy ul. Pułkowej" Gazeta Białostocka
85 (6879) z 27 marca 1973
* "Беларускія Дзяды ў Беластоку" Беларуская Дыяспара Беластока
https://www.facebook.com/profile.php?id=100073267239507 (dostęp 25.11.2021)
* Bogacewicz Kamila "Uroczyste otwarcie Muzeum Pamięci Sybiru"
https://www.bialystok.pl/pl/wiadomosci/aktualnosci/uroczyste-otwarcie-muzeum-pamieci-sybiru.html
(dostęp 7.11.2021)
* Bończak-Kucharczyk Ewa, Maroszek Józef "Białystok. Ogród
Piekarskich" http://www.ogrodowy.minigo.pl/index.php/page/bia-ystok-ogr-d-piekarskich
(dostęp 8.11.2021)
* "Centrum sportów miejskich gotowe" https://www.bialystok.pl/pl/wiadomosci/centrum-sportow-miejskich-gotowe.html
(dostęp 7.11.2021)
* "[Cmentarz żydowski] Białystok ul. Wschodnia"
http://cmentarze-zydowskie.pl/bialystok.htm (dostęp 17.11.2021)
* "Czołg po renowacji" https://bialystok.tvp.pl/40347820/czolg-po-renowacji
(dostęp 5.11.2021)
* Danilecki Tomasz, Popławski Piotr, Śleszyński Wojciech, Zwolski Marcin
"Muzeum Pamięci Sybiru. Katalog wystawy" Muzeum Pamięci Sybiru,
Białystok 2021
* Danieluk Andrzej, Danieluk Ewa „Prawosławne cerkwie Białegostoku i okolic” Stowarzyszenie
Bractwo Prawosławne św.św. Cyryla i Metodego, Białystok (bez daty wydania)
* Dawidziuk Tomasz "Zmarł Stanisław Wakuliński"
https://www.umb.edu.pl/medyk/tematy/wspomnienia_i_refleksje/zmarl_stanislaw_wakulinski
(dostęp 11.11.2021)
* Dobroński Adam „Białystok. Historia miasta” Zarząd Miasta Białegostoku,
Białystok 2001
* (el) "Na budowie nowej huty szkła" Gazeta Białostocka 215 (5622) z
10 września 1969
* (er) "Uporządkować cmentarz przy Pułkowej" Gazeta Współczesna 139
(9115) z 24 czerwca 1980
* Fiedorowicz Tomasz, Kietliński Marek, Maciejczuk Jarosław "Białostockie
ulice i ich patroni" Archiwum Państwowe w Białymstoku, Białystok 2018
* Fiłończuk Robert "Białystok: jedno z rond nazwane imieniem prawosławnego
arcybiskupa Mirona" https://www.prawo.pl/samorzad/bialystok-jedno-z-rond-nazwane-imieniem-prawoslawnego-arcybiskupa-mirona,91761.html
(dostęp 17.11.2021)
* Fiłończuk Robert (PAP) "W Białymstoku odsłonięto pomnik przy dworcu, z
którego odbywały się deportacje na Wschód" https://dzieje.pl/aktualnosci/w-bialymstoku-odslonieto-pomnik-przy-dworcu-z-ktorego-odbywaly-sie-deportacje-na-wschod
(dostęp 9.11.2021)
* "Getto w Białymstoku"
https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/b/397-bialystok/116-miejsca-martyrologii/44607-getto-w-bialymstoku
(dostęp 10.11.2021)
* "Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Białegostoku na lata
2018-2021" Uchwała LI/793/18 Rady Miasta Białystok z dnia 18 czerwca 2018
r.
* "Historia Białegostoku" pod red. Dobroński Adam, Fundacja Sąsiedzi,
Białystok 2012
* "Historia hotelu" https://www.hoteltraugutta3.pl/hotel/historia
(dostęp 9.11.2021)
* "Historia szkoły [SP8]"
https://sp8.edu.bialystok.pl/pl/szkola/historia-szkoly.html (dostęp 13.11.2021)
* (hw) "Park dzielnicowy na Wygodzie" Gazeta Białostocka 12 (6446) z
13 stycznia 1972
* (iwo) "Białostockie pomniki przyrody - istniejące i projektowane"
Gazeta Wyborcza 10 lutego 2004
* (JAG) "Prace przebiegają planowo. Oddanie do użytku w roku 1971"
Gazeta Białostocka 14 (5421) z 17 stycznia 1969
* Januszkiewicz Julita "Muzeum Wojska w Białymstoku. Przyjechał na
lawecie. Kultowy czołg przeszedł remont" Kurier Poranny 6 grudnia 2018
* (jw) "Ulica Węglowa w Białymstoku w nowej odsłonie"
https://portalkomunalny.pl/ulica-weglowa-w-bialymstoku-w-nowej-odslonie-322522/
(dostęp 7.11.2021)
* "Katalog Zabytków Sztuki w Polsce. Miasto Białystok" red. Zgliński
Marcin, Oleńska Anna, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2015
* Karpacz Bożena "Poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę pomnika ku
czci poległych żołnierzy 42 PP" https://www.bialystok.ap.gov.pl/arch/kalendarium/23_05.htm
(dostęp 16.11.2021)
* Kietliński Marek, Koller-Szumska Jolanta,. Pieciul Anna, Wicher Sebastian
"Katalog białostockich pomników, tablic pamiątkowych i miejsc pamięci
narodowej" Urząd Miejski w Białymstoku Departament Kultury, Promocji i
Sportu, Białystok 2017
* Klem Barbara "Przemawiające emocjami" Biuletyn Podlaskiej Okręgowej
Izby Architektów w Białymstoku 4(47)/2017
* Klimaszewski Ryszard "Na szkle malowane" Gazeta Współczesna 225
(8909)_ z 5-6-7 października 1979
* Kłopotowski Andrzej "Wspomnienie Matek Sybiraczek. Przy Muzeum Pamięci
Sybiru odsłonięto niezwykły pomnik" Gazeta Wyborcza 16 września 2020
* (ko) "Mały dworzec - duża radość" Gazeta Współczesna 213(10602) z
12 września 1985
* Kosz-Koszewska Monika "Dom Wędkarza na starym dworcu. Jest pozwolenie,
łowią wykonawcę" Gazeta Wyborcza 4 lutego 2017
* Kosz-Koszewska Monika "Dom Wędkarza przy dworcu Białystok Fabryczny.
Budowa w tym roku" Gazeta Wyborcza 22 lipca 2016
* Kosz-Koszewska Monika "Skatepark Węglowa po liftingu. Nadal jeden z
najlepszych w Polsce" Gazeta Wyborcza 12 lutego 2014
* Kowalska Anna "Pomnik pamięci Sybiraków"
https://www.bialystok.pl/pl/wiadomosci/aktualnosci/pomnik-pamieci-sybirakow.html
(dostęp 9.11.2021)
* Kożuszko Leszek "Inicjatywy godne poparcia" Gazeta Białostocka 193
(5600) z 15 sierpnia 1969
* (kp) "35-lecie >ósemki<" Gazeta Współczesna 289 (10065) z 13
grudnia 1983
* Kraśko Ryszard „Białystok. Przewodnik-informator i plan miasta” Wojewódzki
Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki oraz Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki
Komunalnej, Białystok 1966
* Kraśnicka Anna "Białostockie cmentarze XIX wieku. Po śmierci wszyscy
zgodnie szli na Wygodę"
https://bialystoksubiektywnie.com/blog/2017/10/27/bialostockie-cmentarze-xix-wieku/
(dostęp 14.11.2021)
* Kraśnicka-Zajdler Urszula "Pomnik ku czci żołnierzy 42 Pułku Piechoty
im. Jana Henryka Dąbrowskiego poległych w wojnie polsko-bolszewickiej1920
roku" w: "Pomniki niepodległości" Muzeum Wojska, Białystok 2008
* KRK "Czołg T34/85 wrócił do Białegostoku. Kiedyś stał na Ryskiej, dziś
wrócił do Muzeum Wojska"
https://poranny.pl/czolg-t3485-wrocil-do-bialegostoku-kiedys-stal-na-ryskiej-dzis-wrocil-do-muzeum-wojska-zdjecia/ar/13718840
(dostęp 05.11.2021)
* Lechowski Andrzej "Białystok Fabryczny. Wokół zapomnianego dworca"
Kurier Poranny 15 grudnia 2013
* Lechowski Andrzej "Ksiądz Wilhelm Szwarc. Wielki białostoczanin"
https://poranny.pl/ksiadz-wilhelm-szwarc-wielki-bialostoczanin/ar/4959663
(dostęp 30.11.2021)
* (lk) "Na osiedlu przy ul. Pułkowej. >Wielkoblokowa< mierzy
wysoko" Gazeta Białostocka 79 (7582) z 7 kwietnia 1975
* maj, sk "W Białymstoku odsłonięto pomnik upamiętniający Bohaterskie
Matki Sybiraczki" https://www.radio.bialystok.pl/galerie/index/id/189347
(dostęp 7.11.2021)
* Majewska B. "Plotki i prawda o przedszkolu przy ul. 27 lipca w
Białymstoku" Gazeta Współczesna 172 (8263) z 1 sierpnia 1977
* (mip) "Klucze do nowych mieszkań" Gazeta Współczesna 287 (7790) z
27-28 grudnia 1975
* (mip) "Nowy żłobek" Gazeta Współczesna 21 (9278) z 28 stycznia 1981
* (mg) "Białystok. Wschodni Ośrodek Sztuk Walk na Węglówce już gotowy.
Powstał za pieniądze z budżetu obywatelskiego. Kto będzie mógł wynająć
sale?"
https://bialystok.naszemiasto.pl/bialystok-wschodni-osrodek-sztuk-walk-na-weglowce-juz/ar/c2-7508709
(dostęp 7.11.2021)
* "Mistrzostwa Polski BMX na skateparku Węglowa"
https://www.redbull.com/pl-pl/zapowiedz-mp-bmx-bialystok (dostęp 07.11.2021)
* Monkiewicz Waldemar „Białystok i okolice” Sport i Turystyka, Warszawa 1979
* Monkiewicz Waldemar, Duc Elwira „Szlakiem osiągnięć Polski Ludowej po
Białymstoku” Materiały szkoleniowe PTTK, Białystok 1975
* Nowowiejski Mateusz "Subtelne przekazanie idei. Wybrano projekt pomnika
>Bohaterskim Matkom Sybiraczkom<"
http://www.bialystokonline.pl/subtelne-przekazanie-idei-wybrano-projekt-pomnika-bohaterskim-matkom-sybiraczkom,artykul,109097,1,1.html
(dostęp 7.11.2021)
* Okuła Błażej "Czołówka BMX z całej Polski zjeżdża się na Węglową.
Jubileuszowa edycja Mistrzostw Polski"
http://www.bialystokonline.pl/czolowka-bmx-z-calej-polski-zjezdza-sie-na-weglowa-jubileuszowa-edycja-mistrzostw-polski-wideo,artykul,86943,3,1.html
(dostęp 07.11.2021)
* (p) "Po mieszkanie do spółdzielni" Gazeta Białostocka 141 (6575) z
23 maja 1972
* (pag) "Modernizacja huty szkła" Gazeta Współczesna 170 (8558) z 27
lipca 1978
* Pawlak-Żalikowska Maryla "Relacje. Historia. Magia. Traugutta 3 – nowy,
czterogwiazdkowy hotel w Białymstoku" Kurier Poranny - Strefa Biznesu 24
grudnia 2018
* Pawluczuk Małgorzata "Lapidarium cmentarza ewangelickiego w
Białymstoku" w: "Biuletyn Konserwatorski Województwa
Białostockiego" nr 2/1996
* Próchniewicz K. "Budowniczowie zapewniają. Wiadukt będzie gotów na
święto lipcowe" Gazeta Białostocka 131 (6205) z 14 maja 1971
* Puśko Radosław "Przedwojenne białostockie kooperatywy mieszkaniowe"
https://radekpusko.pl/przedwojenne-bialostockie-kooperatywy-mieszkaniowe/
(dostęp 13.11.2021)
* (rak) "Hotel >Betonstal<. Zimny wychów" Gazeta Współczesna z
27 (7820) z 3 lutego 1976
* redPor "Nieznana historia Białegostoku [ksiądz Aleksander
Syczewski]" https://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/7,35241,257044.html
(dostęp 11.11.2021)
* redPor "Nieznana historia Białegostoku. Dalsze losy ks. Aleksandra
Syczewskiego" https://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/7,35241,262534.html
(dostęp 11.11.2021)
* (ren) "Zapomniana linia kolejowa"
https://bialostockie.eu/grodek/22139-zapomniana-linia-kolejowa (dostęp
10.11.2021)
* Romaniuk Emilia "Metasekwoja chińska będzie naszym nowym pomnikiem
przyrody" Gazeta Wyborcza 25 czerwca 2015
* Różańska Krystyna "Białostockie dzielnice. Dziś i jutro Wygody"
Gazeta Białostocka 321 (6755) z 19 listopada 1972
* "Ruszyła budowa "Domu Wędkarza"
https://bialystok.pzw.org.pl/wiadomosci/tematy/166856/17/ruszyla_budowa_domu_wedkarza
(dostęp 9.11.2021)
* Snopek Mieczysław "Wspomnienie o Stanisławie Wakulińskim" Medyk
Białostocki https://www.umb.edu.pl/medyk/tematy/wspomnienia_i_refleksje/wspomnienie_o_stanislawie_wakulinskim_
(dostęp 11.11.2021)
* Snopek Mieczysław, Szkudlarek Magdalena "Lekarze białostoccy w okresach:
międzywojennym i powojennym. Włodzimierz Zankiewicz (1899 – 1970)" Medyk
Białostocki 107 z marca 2012
* Szerszunowicz Anna "Światło Pamięci"
https://www.bialystok.pl/pl/wiadomosci/aktualnosci/swiatlo-pamieci.html (dostęp
7.11.2021)
* Tabliczki ze ścieżki historycznej po cmentarzu żydowskim na Wygodzie,
Centrum Edukacji Obywatelskiej Polska-Izrael, Akcja Znaku Pokuty Służby dla
Pokoju, Heidi Szpek, 2013
* Tomecka Barbara, Szczygieł-Rogowska Jolanta "Cmentarz ewangelicki w
Białymstoku przy ulicy Wasilkowskiej" Towarzystwo Opieki nad Zabytkami w
Białymstoku, Białystok 2008
* Urban-Szmelcer Monika "Podlaskie Centrum Kultury" Biuletyn
Podlaskiej Okręgowej Izby Architektów w Białymstoku 1(16)/2007
* "Węglowa. Biała księga" pod red. Dworakowski Damian, Jać Piotr,
Mojsiuszko Sławomir, Wydawnictwo Buk, Białystok 2013
* Wigłasz Tomasz, Mariański Krzysztof Maria „Ewangelicy w Białymstoku.
Przewodnik historyczny” Pracownia na pastwiskach, Cieszyn 2013
* Wilk Henryk "Twórcy naszych osiedli" Gazeta Białostocka 38 (5445) z
14 lutego 1969
* (wm) "Konkurs trwa [o budowie roku 1972]" Gazeta Białostocka 23
(6817) z 24 stycznia 1973
* Wróbel Marta "Białostockie krzyże i kapliczki" Urząd Miejski w
Białymstoku Departament Kultury, Promocji i Sportu, Białystok 2017
* (wsz/zmj) "Skąd data 27 lipca w nazwie białostockiej ulicy?"
https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/85529 (dostęp 13.11.2021)
* (W-Z) "Nowy pawilon - wzorowy sklep" Gazeta Współczesna 212 (8005)
z 17 września 1976
* Zarembina A. "Nowa huta - nowe asortymenty" Gazeta Białostocka 146
(5862) z 29 maja 1970
* Zarembina Anna "Pierwsze szkło" Gazeta Białostocka 124 (5840) z 7
maja 1970
* Zarembina Anna "Razem w jednej brygadzie" Gazeta Białostocka 5
(8393) z 6-7-8 stycznia 1978
* ">Zdobycz robotnicza< powstała w Białymstoku. Oby pracowała tak
jak w Warszawie" Dziennik Białostocki 16 września 1927 (za: radekpusko.pl)
* Zielińska Alicja "Białostocki Zakład Gazowniczy obchodzi 50 urodziny.
Będzie jubileuszowa wystawa" Kurier Poranny 26 sierpnia 2012
https://poranny.pl/bialostocki-zaklad-gazowniczy-obchodzi-50-urodziny-bedzie-jubileuszowa-wystawa/ar/5474590
(dostęp 12.11.2021)
* Zielińska Alicja "Osiedle Wygoda. Blisko lasy, jeziora i do
centrum" Kurier Poranny 17 listopada 2013
* Żmijewska Monika "Oni tworzyli miasto. Wędrówka wśród mogił"
https://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/7,35241,22572206,oni-tworzyli-miasto-wedrowka-wsrod-mogil.html
(dostęp 20.11.2021)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz