Braniccy na Przydworcowym
Aż cztery miejsca związane z czasem Branickich znajdują się na obszarze opisywanym w ramach tego „Osiedlownika”. Dwa z nich to wzgórza ze świątyniami. Pierwszym jest wzgórze św. Rocha zabudowane w XX wieku kościołem p.w. Chrystusa Króla i św. Rocha. W czasach Jana Klemensa Branickiego znajdowała się tu kaplica św. Rocha, ale też… winnica. Drugim - wzgórze z kaplicą św. Marii Magdaleny, gdzie do dnia dzisiejszego zachowała się kaplica fundacji Branickich. W czasach Branickich ze wzgórz - o czym pisze ksiądz Jan Nieciecki w swoim tekście „Opowieści o >Polskim Wersalu<...” – „rozciągały się widoki z jednej strony na zachodnią część doliny rzeki Białej, z drugiej na miasto, Las Wielkiego Zwierzyńca oraz wsie: Słobodę i Białystoczek.”
Ale na terenie osiedla znajdowały się też dwa inne miejsca. Pierwszym była tzw. Mała Kaskada. Drugim obiektem - Kuropatwiarnia. Oba znajdowały się przy biegnącej łukiem w stronę zachodnią drodze łączącej wzgórze św. Rocha z dzisiejszą ulicą Młynową. W czasach Branickich była to trasa, którą jeżdżono z miasta do Bażantarni, leżącej na terenie dzisiejszych koszar Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej.
Wylotówka
W XVIII i
XIX wieku istotną drogą w okolicy była obecna ulica św. Rocha.
- Ulica ta
w XVIII wieku była drogą prowadzącą do Choroszczy i Tykocina. W 1825 roku, gdy
została wybudowana szosa Białystok-Warszawa, ulica była trasą wylotową z miasta
- pisze w swej książce „Białystok. Przewodnik Historyczny” wieloletni dyrektor
Muzeum Podlaskiego, historyk Andrzej Lechowski.
Na
znaczeniu ulica straciła wraz z uruchomieniem linii kolei
warszawsko-petersburskiej w 1862 roku. Tory przecięły wtedy „wylotówkę”. Nowa
przeprawa przez tory powstała obok - w ciągu ulicy Dąbrowskiego pojawił się
wiadukt nad koleją. Dąbrowskiego nazywano wtedy Nowoszosową. Z kolei św. Rocha
- Staroszosową.
###
NIE TYLKO ŚWIĘTEGO ROCHA
Staroszosowa
to tylko jedna z nazw, jakie ulica św. Rocha miała w trakcie historii. Święty
został jej patronem w 1919 roku. W czasie okupacji sowieckiej stała się
Październikową – oczywiście na cześć rewolucji Włodzimierza Ilicza Lenina. W
czasach okupacji hitlerowskiej - Tannenberg na cześć bitwy pod Tannenbergiem
(dziś Stębark w woj. warmińsko-mazurskim) z 1914 roku, wygranej przez wojska
Cesarstwa Niemieckiego.
Po II
wojnie światowej ulica wychwalała Manifest Lipcowy, czyli odezwę Polskiego
Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 22 lipca 1944 roku. Podpisali się pod nim
członkowie PKWN: przewodniczący Edward Osóbka-Morawski oraz wiceprzewodniczący
Wanda Wasilewska i Andrzej Witos. PRL-owska prasa podnosiła, że Manifestu
Lipcowego to jedna z najważniejszych ulic w mieście. Łączyła bowiem centrum z
dworcem PKP. Siłą rzeczy przechodzili tędy „wszyscy, czy to z okolicznych wsi,
czy to z odległych miejscowości”. Święty Roch wrócił na tabliczki w roku 1990.
Co
ciekawe, ulica doczekała się monografii autorstwa Wiesława Wróbla. Książkę
„Świętego Rocha. Historia jednej ulicy” w 2019 roku wydała Fundacja Ochrony
Zabytków „Na Rubieży”.
###
Fabrykanci na Przydworcowym
Na obszarze dzisiejszego Przydworcowego swoje biznesy prowadziło kilku fabrykantów. Największy z zakładów postawiła w roku 1880 rodzina Commichau. To familia przemysłowców, której pierwszy przedstawiciel - był to August Commichau - pojawił się w Białymstoku już w 1843 roku. Następnie w ślad za nim dotarli nad Białą: Albert, Robert i Rudolf oraz Carl Gustaw. W sumie mieli trzy zakłady: przy dzisiejszej ulicy Warszawskiej (mowa o zabudowaniach zajętych po wojnie przez Pasmantę, należał do nich też tzw. dom Trębickiego – obecnie wydział ekonomii Uniwersytetu w Białymstoku), Antoniuk Fabryczny (do dziś jedna z hal stoi na terenie Zespołu Szkół Ogólnokształcących i Technicznych) oraz przy obecnej św. Rocha właśnie. Zabudowania tego ostatniego z zakładów zajmowały teren od torów kolejowych i ciągnęły się w górę ulicy św. Rocha. Obrazowo - zajmowały część dzisiejszego parku im. Jadwigi Dziekońskiej i ulicę Bohaterów Monte Cassino między parkiem a torami. Niestety, nie zachowały się dziś po niej żadne ślady, choć mury hal fabrycznych widać na zdjęciu lotniczym z roku 1944.
Inne z
fabryk znajdowały się na zapleczu św. Rocha. Za tzw. zieloną kamienicą swój
biznes prowadzili Matys i Machaj. Po sąsiedzku – Niemcowicz. No i na rogu św.
Rocha oraz Krakowskiej swoją siedzibę miał zarząd fabryki Moesa. Przy
Grunwaldzkiej znaleźć można było dwa zakłady. Pierwszy to zachowany do dziś
gmach założonej jeszcze w XIX wieku fabryki Szlachtera (później należała do
Philippa oraz Wieczorka). Obecnie to warsztaty Zespołu Szkół Technicznych im.
generała Władysława Andersa. Drugą z fabryk była kaflarnia Kucharskiego. W jej
miejscu stoi dziś blok w rejonie ulic Wyszyńskiego i Bażantarskiej.
Fabryczny
rodowód ma obecna siedziba wydziału architektury Politechniki Białostockiej -
to dawna fabryka włókiennicza J. Knyszyńskiego. Obok niej stoi jeszcze jeden
zabytek techniki - wodociągowa wieża ciśnień postawiona w latach 1929-1932,
obecnie przekształcona w biurowiec Wodociągów Białostockich.
Zanim powstało Przydworcowe. Wiek XX
W XX wieku krajobraz omawianego obszaru zmieniły wieże dwóch świątyń zbudowanych przy ulicy św. Rocha. Pierwszą z nich była modernistyczna bryła Misji Barbikańskiej zaprojektowanej przez Rudolfa Macurę. Obiekt - choć w zubożonej formie - zachował się po dziś dzień. W świadomości białostoczan funkcjonuje wciąż jako kino „Syrena”, choć obecnie znów pełni funkcje sakralne. Mieści się tu zbór kościoła baptystów.
Spółdzielcza rodzina kolejarzy
Historia
Spółdzielni Mieszkaniowej „Rodzina Kolejowa” datowana jest od 1959 roku. Nazwa
nie powinna dziwić, zważywszy że założyli ją pracownicy z białostockiego węzła
PKP.
-
Przekazanie do użytku pierwszego spółdzielczego bloku mieszkalnego przy ul.
Sukiennej nastąpiło już w r. 1961. W latach następnych przekazywano dalsze
budynki na osiedlu „Przydworcowe”, przy ulicach Stołecznej i Sukiennej -
przypominano początki i spółdzielni, i osiedla na łamach prasy.
Historię
budowy pierwszych bloków szczegółowo opisano w publikacji wydanej z okazji
15-lecia spółdzielni w 1974 roku. Pierwszym blokiem był budynek przy Sukiennej
2A. Drugim – przy Sukiennej 2. Kolejnym - przy Sukiennej 2B.
- W sumie w Pięciolatce wybudowano siedem budynków o 263 mieszkaniach i ogólnej powierzchni - 11397 m kwadr. (powierzchni użytkowej lokali mieszkalnych - 11136 m kwadr. i użytkowych - 261 m kwadr.). - podsumowywano.
Planowano też już dalszy rozwój osiedla. Już w drugiej połowie 1963 roku zaczęto myśleć o obiektach w ramach „Kolonii II” po południowej stronie projektowanej ulicy nazywanej roboczo Dworcową lub przedłużeniem Kaliskiej, a ostatecznie Mistrzów Plonów. Mowa o obecnej ulicy… kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Najmniejsza, ale nie najgorsza
W 1967
roku Rodzina Kolejowa opisywana była jako „najmłodsza i najmniejsza z trzech
istniejących w Białymstoku spółdzielni mieszkaniowych typu lokatorskiego”. Ale
zauważano też, że „w ostatnim czasie nabrała rozmachu, a jej perspektywy są
imponujące”. Na osiedlu Przydworcowe I miała już 11 budynków z 483 mieszkaniami
zajętymi przez 1500 spółdzielców z rodzinami.
„Białostocka”
krytykowała jednak rozwiązania w układzie mieszkań stosowanych przez Rodzinę
Kolejową. Narzekano na kuchnie mikroskopijnych rozmiarów, bez oświetlenia
bezpośredniego. Dodatkowo zaś psioczono na mieszkania duże.
- Rozwiązanie funkcjonalne największego pokoju w mieszkaniu jest jak najgorsze. Pokój o pięciu otworach (wchodzi się zeń do dwóch pokoi, kuchni, przedpokoju oraz jest jeszcze okno) uniemożliwia postawienie minimalnej nawet ilości mebli. Pokój-hol, za który się płaci drogo, a z którego prawie, że się nie korzysta- mogli przeczytać w prasie białostoczanie.
Osiedle chwalone. Choć z usterkami
W 1969 roku prasa pokazywała nowe obiekty planowane na osiedlu. Pierwszym z nich miał być galeriowiec. Drugim - blok ciągnący się wzdłuż obecnej ulicy Wyszyńskiego. Miały stanowić spójny, nowoczesny zespół zabudowy wraz ze znajdującą się pomiędzy nimi Przychodnią Kolejową.
W kolei w roku 1970 chwalono osiedle: - Zieleń, kwiaty, piękne boisko sportowe oraz wyasfaltowane alejki powodują, że istnieje tu atmosfera sprzyjająca codziennemu wypoczynkowi po pracy. O roli dobrze zagospodarowanego podwórka, jego zieleni i urządzeniom rekreacyjnym w wypoczynku po pracy nie trzeba nikogo przekonywać, a tym bardziej tej części mieszkańców, którzy nie mogą pozwolić na codzienny wyjazd za miasto. Do tej grupy należą przeważnie rodziny robotnicze, ludzie starsi.
A przy okazji podkreślano, że rodziny robotnicze stanowią ponad 50 procent członków „Rodziny Kolejowej”. Przydworcowe nie ustrzegło się jednak usterek.
- Poważnym kłopotem spółdzielni jest wciąż jeszcze nie najlepsza jakość oddawanych do użytku mieszkań. W wielu budynkach występują poważne niedoróbki i wady, które powodują niedogrzewanie pomieszczeń, odpadanie tynków, przecieki dachów i zaciekanie ścian. Jest to wynik niedbałego i niesolidnego wykonawstwa, co powoduje nie tylko straty w gospodarce zasobami mieszkaniowymi, ale przede wszystkim jest powodem wielu słusznych narzekań mieszkańców. Wiele usterek spółdzielnia usuwa przy pomocy własnej grupy robót, lecz niektóre z nich przerastają jej możliwości (np. konieczność przeróbek dachu itp.).
Przydworcowe drugie
W 1970 roku zapowiadano realizację drugiej części osiedla, nazywanej Przydworcowe II. Prace jednak przeciągały się i dopiero w maju 1973 „Białostocka” pokazała wizualizację pierwszych kwartałów zabudowy osiedla.
- Osiedle zaprojektowane na około 3 tysiące mieszkańców obejmie teren o powierzchni 25 hektarów między dworcem PKP i ulicą Młynową. Realizacyjny plan ogólny zagospodarowania terenu os. „Przydworcowego II” oraz zatwierdzone już założenia techniczno-ekonomiczne zakładają budowę tego osiedla w pięciu etapach, czyli zadaniach inwestycyjnych, począwszy od roku bieżącego a kończąc w roku 1977 - pisała „Białostocka”.
Podawała, że na osiedlu powstanie dwanaście bloków w technologii OWT-67 (czyli wielka płyta), trzy przedszkola, pięć pawilonów handlowo-usługowych i dom kultury. Wizja drugiej części Przydworcowego powstała w białostockim Inwestprojekcie. Głównym projektantem był Jan Prochowski, a z zespole znaleźli się Józef Matwiejuk, Wacław Pacuk, Mirosław Poznysz, Waldemar Tumiel, Wincenty Szkudlarek, Jerzy Sadowski, Wanda Staniewicz, Bożena Sac oraz Michał Bałasz. Za swój projekt w 1972 roku otrzymali wyróżnienie „w ogólnokrajowym konkursie na najlepiej zaprojektowane w roku 1972 spółdzielcze osiedle mieszkaniowe”.
Pierwszy etap obejmował realizację bloków przypisanych obecnie do ulicy kardynała Stefana Wyszyńskiego numerami 4, 4A oraz 4B. Podkreślano, że z racji usytuowania przy dworcach PKP i PKS ma to być osiedle-wizytówka.
Pierwsi lokatorzy
W 1974
roku była mowa już o szesnastu budynkach: cztero-, sześcio- i
jedenastokondygnacyjnych (dla porównania - w styczniu 1975 była mowa o
dziesięciu pięciokondygnacyjnych i sześciu jedenastokondygnacyjnych). Wieżowce
zaprojektowano na górce, w najwyższym punkcie osiedla, po obu stronach obecnej
ulicy Wyszyńskiego. Dzięki temu zwiększyła się też liczba osób, które miałyby
tu zamieszkać - skoczyła do 7,5 tysiąca mieszkańców. Wspominano też, że „spady
i nierówności terenu wykorzystane zostaną jako naturalne tereny zieleni,
powstaną place zabaw, boiska sportowe, park osiedlowy połączony z Parkiem
Centralnym”.
W czerwcu
„Białostocka” zapowiadała, że już w październiku do pierwszego bloku na osiedlu
- to „czwórka” przy Wyszyńskiego - wprowadzać się będą lokatorzy. Informowała
też o realizacji dwóch kolejnych obiektów. Jeden z nich - to blok patronacki
ZMS - powstawał przy wsparciu przyszłych lokatorów odpracowujących na placu
budowy część wkładów spółdzielczych. Tu też zaplanowano 120 mieszkań. Kolejny -
na 80 mieszkań - miał być gotowy „na grudniową >gwiazdkę<”. A dalsze
cztery budynki już planowano. Osiedle miało być rozciągane w kierunku ulicy
Grunwaldzkiej.
###
PAMIĘTAJCIE O OGRODACH…
"(...)
budowlani w miarę możliwości starają się oszczędzić jak najwięcej zieleni i
drzew w miejscach gdzie trwają roboty. Nowe osiedle powstaje na terenach
prywatnych posesji bogatych w piękne ogrody, dzięki temu lokatorzy już z chwilą
wprowadzenia się do nowych mieszkań będą mieli pod swoimi oknami piękne
jabłonie, śliwy i grusze."
###
Handel i usługi
Na blokach
plany się nie kończyły. Na początku 1975 roku mówiono o części usługowej
osiedla. Miały złożyć się na nią „Dom Usług WZSP, w którym mieścić się będą
punkt napraw sprzętu gospodarstwa domowego, zakład szewski, kapeluśniczy i
krawiecki. W bieżącym roku rozpocznie się również budowę pawilonu o powierzchni
600 m kwadr. Otwarty w nim zostanie sklep spożywczy. Na nowym osiedlu będzie
też sklep >Jubilera<, optyczny oraz - nowość - >dom uroczystości
rodzinnych<, w którym mieszkańcy będą mogli urządzać przyjęcia weselne itp.
Pomyślano również o wybudowaniu przychodni lekarskiej z apteką oraz zespołu
świetlicowego dla dzieci i dorosłych. Novum będzie także jadłodajnia osiedlowa,
w której stołować się będą mogli wszyscy chętni.”
Podkreślano,
że osiedle zostanie obsadzone pasami drzewek i krzewów wzdłuż bloków. W planach
pojawił się ogród osiedlowy o powierzchni hektara.
Nie
wszystko jednak szło zgodnie z planem. W sierpniu 1975 prasa podawała, że
„budownictwo mieszkaniowe znacznie wyprzedza tzw. budownictwo towarzyszące”.
Pod hasłem tym kryły się sklepy i pawilony usługowe.
Wizja i realia
W 1976
roku ekipy montażowe z Białostockiego Przedsiębiorstwa Budownictwa
Mieszkaniowego miały rozpocząć składanie jedenastopiętrowców z wielkiej płyty.
W brygadzie kierownika budowy Stanisława Pietrasza odpowiadał za to... Józef
Oleksy, choć to tylko zbieżność nazwisk z politykiem PZPR a później SLD i
jednym z premierów III RP.
Zauważano,
że bloki stawiane przy ulicy Mistrzów Plonów - bo tak nazywała się pierwotnie
ulica kardynała Stefana Wyszyńskiego - to dopiero początek budowy.
- Jeszcze
sporo czasu upłynie zanim osiedle „Przydworcowe II” przybierze ostateczny
kształt i poszerzy swoje granice po Rynek Sienny i ulicę Mazowiecką. Budowlani
tymczasem podejmują wysiłki techniczne i organizacyjne, aby przyspieszyć
wznoszenie bloków mieszkalnych. Występujące trudności są zapewne przejściowe i
w rezultacie dostarczają doświadczeń w realizacji budownictwa na wielką skalę -
kwitowała „Współczesna”.
A problemami były np. niekompletne dostawy prefabrykatów z Fadomu czy kiepska jakość stolarki z sokólskiego Stolbudu. W dodatku stolarka, która przychodziła wymagała jeszcze szklenia i malowania, choć w założeniu na plac budowy miał przyjeżdżać już gotowy produkt.
###
DYSKUSJA O ARCHITEKTURZE
Budowa
Przydworcowego II ponownie stałą się pretekstem do pytań o jakość białostockiej
architektury.
„Białystok
pięknieje czy brzydnie? Pytanie to nurtuje ogół mieszkańców. I tu nomen omen,
mimo, że Polacy stanowią naród dość kłótliwy i do wszelkich swarów sposobny, w
tej sprawie zdania są zgodne. Brzydnie! Tempo niszczenia urody miasta równe
jest szybkości wznoszenia nowych budynków. (,,,) Porównywanie nowych bloków
mieszkalnych do carskich koszar, wołanie o wyższą jakość budownictwa na
niewiele się zdaje, albowiem budowlani, architekci, inwestorzy przyciskani
przez terminy, limity, plany, a co najważniejsze budżetem, nie są w stanie
zmienić czegokolwiek w koszarowości nowej zabudowy. (...) Osobną sprawę stanowi
otoczenie budynków oddawanych do użytku. W wielkim pośpiechu budowlani
>zapominają< o zagospodarowaniu przyległych placów, co po wprowadzeniu
się pierwszych mieszkańców daje zaczątek gehenny wszystkich lokatorów.”
###
Czas wieżowców
W 1977
roku stało już wszystkich dziesięć zaplanowanych bloków czteropiętrowych na
terenie „dwójki”. W sumie na powierzchni 45338 metrów kwadratowych zamieszkało
w nich 970 rodzin.
-W
bieżącym roku przewidziane jest do użytku 230 mieszkań w dwóch budynkach
jedenastokondygnacyjnych o powierzchni użytkowej 9.258 m kwadr. Do jednego z
nich lokatorzy wprowadzą się już we wrześniu, zaś do drugiego w listopadzie
tego roku - podawała w sierpniu 1977 roku „Współczesna”. - W budynku, który
będzie oddany we wrześniu, lokatorzy otrzymają 99 mieszkań M-2, M-3 i M-4, zaś
w drugim, przewidzianym do oddania w listopadzie - 132 mieszkania od M-1 do
M-5.
Rodzina Kolejowa miała w planach budowę jeszcze trzech kolejnych jedenastopiętrowców. Plan ten nie został jednak zrealizowany. Złożono jeszcze tylko jeden wieżowiec – przy Wyszyńskiego 6B - w sąsiedztwie sklepu PSS Społem.
Osiedle zadbane. I cmentarne
Stara
część Przydworcowego była doceniana przez prasę za... estetykę. Podkreślano
„troskę mieszkańców” o utrzymanie klatek schodowych. Zauważano „na ścianach
dużo kwietników, reprodukcje i lustra w ramkach robionych przez Białostockie
Fabryki Mebli”.
Współczesna
w 1978 roku pisała:
-
Wszystkie domy w tej części osiedla otrzymały pięć lat temu nowe elewacje,
które - o dziwo! - trzymają się świetnie do dziś. Być może tajemnica sukcesu
tkwi w tym, że tynki kładła brygada prywatnych rzemieślników? Na każdym
balkonie - obowiązkowy garnitur kwiatów.
W nowej
części z kolei nie byłoby pięknie, gdyby nie mieszkańcy. Administracja dała
tylko sadzonki. Resztę pozostawiono
inwencji mieszkańców. Przed wszystkimi blokami urządzono estetyczne rabatki,
mieszkańcy sami doglądają kolorowych roślinnych dywanów przed swoimi oknami.
Powstało też wiele przydomowych, starannie utrzymanych ogródków.
By poprawić estetykę, część elewacji pomalowano... białą farbą co „bardzo ożywia i
czyni przyjemniejszym dla oka cmentarnie dotąd wyglądające ściany”.
Odwieczne problemy
Nie
wszystko jednak szło dobrze. W tym samym czasie prasa pisała o bolączkach.
- Jedną z
nich jest fakt, że ulica Mistrzów Plonów, której nazwa widnieje niemal na
wszystkich blokach nowej części osiedla, praktycznie... nie istnieje! Jest co
prawda przebiegający tamtędy szeroki, łysy jak kolano pas terenu, który już dwa
lata temu miał przypominać swym wyglądem jezdnię. To, co przypomina w
rzeczywistości, szczególnie po deszczu, można raczej nazwać bagnem.
Bagno
rozciągało się też miedzy blokami. Właśnie na ulicy Mistrzów Plonów, przy bloku
nr 6C w ciągu siedmiu miesięcy od wprowadzenia się lokatorów nie
zagospodarowano w ogóle terenu. Mieszkańcy chodzili po budowlanych płytach. Ale
te... zniknęły. Efekt? „Teraz mieszkańcy brodzą po kostki w błocie, albo w
piachu - zależnie od pogody. Po deszczu najlepszym przejściem między klatkami
schodowymi jest korytarz piwniczny”.
Z kolei w 1983 roku sporo miejsca „Współczesna” poświęciła kwestii parkowania na osiedlu. Miejsc było jak na lekarstwo. I tak jest do dziś.
###
ZNIKAJĄCE ULICE
Charakterystycznym
elementem osiedla Przydworcowego są pourywane, kończące się i nagle znów
pojawiające ulice. Dzieje się tak, gdyż bloki stawiano w poprzek dawnych ulic,
by później wytyczyć nowe drogi. Dlatego też ulica Stołeczna ma kilka
fragmentów, a domy przypisane do niej można znaleźć i w rejonie ulicy
Krakowskiej, i przy Wyszyńskiego i przy... Kauflandzie. Ciekawostką jest fakt,
że najdłuższy z bloków stojących wzdłuż Wyszyńskiego przypisany jest adresem
właśnie do Stołecznej!
Podobnie
jest z Grunwaldzką. Jej znaczną część wchłonęła nowa ulica Oskara Sosnowskiego.
Ale jej fragmenty zachowały się między Sosnowskiego a Wyszyńskiego oraz między
Łomżyńską, a torami kolejowymi. Wyjątkowy jest dom z adresem „Grunwaldzka 40”
stojący między blokami przypisanymi do Wyszyńskiego i Bohaterów Monte Cassino.
Inny z
bloków, stojący przy Młynowej, ma aż numerów porządkowych - od 70 do 82. Jego
sąsiad ma zaledwie cztery numery - od 62 do 68.
W terenie
wciąż istnieją też relikty takich ulic jak Bażantarska, Opatowska, Sosnowa czy
też Bliska. Na próżno jednak szukać przy nich tabliczek z nazwami. Inną
osobliwością jest Łomżyńska przechodząca płynnie w Bohaterów Monte Cassino w
zupełnie przypadkowym miejscu.
###
Przydworcowe dziś
Obecnie można mówić o kolejnej fazie budowy osiedla. Inwestycje przesunęły się w rejon ulicy Oskara Sosnowskiego, Kijowskiej, Czarnej i Bażantarskiej. To tu deweloperzy intensywnie stawiają swoje nowe bloki.
W tej chwili domykany jest już kwartał zabudowy między ulicami Oskara Sosnowskiego, Czarną, Młynową oraz kardynała Stefana Wyszyńskiego. Kilkupiętrowe bloki tworzące „studnię” - jak między XIX-wiecznymi kamienicami - kompletnie zmieniły charakter tej okolicy. Wcześniej stała tu niska, drewniana zabudowa. Podobnie rzecz się ma z posesjami między Kijowską, Młynową, Mławską oraz Żółtą i Sosnowskiego. Tu też niska zabudowa jest sukcesywnie zastępowana blokami. Jeszcze jeden blok staje już wzdłuż Sosnowskiego - przed Wydziałem Architektury Politechniki Białostockiej.
Kolejni deweloperzy mają obecnie zakusy, by wejść w rejon „Biedronki” przy Wyszyńskiego i Grunwaldzkiej. Zmienia się też ulica Stołeczna i Sukienna - między starą zabudową powoli stają następne bloki. Powoli następuje też „wymiana” zabudowy wzdłuż południowej strony ulicy św. Rocha - tu też kolejne działki kupują deweloperzy.
Za cenne informacje dziękuję Bożenie Taudul kierownik administracji pawilonu Rzemieślnik II. Za niezwykłą opowieść i historii domu dziękuję Henryce Zdzitowieckiej. Podziękowania kieruję też do Krzysztofa Zdzitowieckiego, właściciela antykwariatu „Skup Książek” z ulicy Wyszyńskiego.
ZREALIZOWANE
W RAMACH STYPENDIUM ARTYSTYCZNEGO PREZYDENTA MIASTA BIAŁEGOSTOKU
WYBRANA BIBLIOGRAFIA
* (a)
"Czy zdążą przez 1 września?" Gazeta Białostocka 184 (4971) z 4
sierpnia 1967
* (a) "[Galeriowiec]" Gazeta Białostocka 215 (5931) z 6 sierpnia 1970
* (a) "Mała uliczka stanie się wielką arterią" Gazeta Białostocka 40
(6474) z 10 lutego 1972
* (a) "Wczoraj w mieście. Nowy zakład fryzjerski" Gazeta Białostocka
306 (6380) z 5 listopada 1971
* (akr) "Czekamy! Rozrywki w >latających talerzach<..." Gazeta
Białostocka 96 (7249) z 7 kwietnia 1974
* (akr) "Na budowie dworca PKS" Gazeta Białostocka 35 (7538) z 11
lutego 1975
* „Apartamenty przy operze” https://www.urbanity.pl/podlaskie/bialystok/apartamenty-przy-operze,b6678
(dostęp 19.10.2021)
* "Bagno" Gazeta Współczesna 80 (7873) z 8 kwietnia 1976
* "Białystok – zespół kościoła pod wezwaniem Chrystusa Króla i św.
Rocha"
https://www.nid.pl/pl/Informacje_ogolne/Zabytki_w_Polsce/Pomniki_historii/Lista_miejsc/miejsce.php?ID=3928
(dostęp 03.11.2021)
* "Bogumiła Masicka_Grygorczuk"
https://www.bialystok.pl/pl/dla_mieszkancow/kultura/tworcy_profesjonalni/stypendysci/2013/bogumila-masicka-grygorczuk.html
(dostęp 02.11.2021)
* Borodziuk Paulina "Poczta dworcowa w Białymstoku w ewidencji
zabytków" http://wuoz.bialystok.pl/poczta-dworcowa-w-bialysmtoku-w-ewidencji-zabytkow
(dostęp 20.09.2021)
* Boruch Aneta "Skatepark w Białymstoku na skwerze Dziekońskiej
gotowy" https://poranny.pl/skatepark-w-bialymstoku-na-skwerze-dziekonskiej-gotowy-zdjecia/ar/5320894
(dostęp 11.10.2021)
* Chaniewska Elżbieta "Jubileusz X-lecia >Rodziny Kolejowej<"
Gazeta Białostocka 247 (5654) z 17 października 1969
* Ciełuszecki J. "[Chatka Puchatka]" Gazeta Współczesna 138 (8229) z
21 czerwca 1977
* Ciełuszecki J. "Pierwsza placówka handlowa na osiedlu >Przydworcowe
II<" Gazeta Współczesna 170 (8261) z 29 lipca 1977
* Ciełuszecki J. "Rośnie osiedle
>Przydworcowe II<" Gazeta Współczesna 193 (8284) z 26 sierpnia 1977
* (CH) "Na dworcowej poczcie" Gazeta Białostocka 253 (5043) z 24
października 1967
* Danieluk Elżbieta, Danieluk Andrzej "Prawosławne cerkwie Białegostoku i
okolic" Stowarzyszenie Bractwo Prawosławne św. św. Cyryla i Metodego w
Białymstoku, Białystok (b.d.)
* Dawidowicz Grażyna "Historia miejsca" http://drogazbawienia.pl/?page_id=702
(dostęp 21.09.2021)
* Dobroński Adam "Białystok. Historia miasta" Zarząd Miasta
Białegostoku, Białystok 2001
* (el) "W kolejarskiej rodzinie" Gazeta Białostocka 123 (7276) z 6 maja
1974
* (el) "Na placach budów. Osiedle Przydworcowe II" Gazeta Białostocka
161 (7314) z 13 czerwca 1974
* Fiedorowicz Tomasz, Kietliński Marek, Maciejczuk Jarosław „Białostockie ulice
i ich patroni” Archiwum Państwowe w Białymstoku, Białystok 2012
* „Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Białegostoku na lata
2018-2021” Uchwała LI/793/18 Rady Miasta Białystok z dnia 18 czerwca 2018 r.
* Górska Iwona, Kotyńska-Stetkiewicz Joanna, Kułak Aneta, Ryżewski Grzegorz,
Wróbel Wiesław „Architektura ceglana w Białymstoku” Departament Kultury,
Promocji i Sportu Urzędu Miejskiego w Białymstoku, Białystok 2019
* Górska Iwona, Kotyńska-Stetkiewicz Joanna, Kułak Aneta, Ryżewski Grzegorz,
Wróbel Wiesław „Architektura drewniana w Białymstoku” Departament Kultury,
Promocji i Sportu Urzędu Miejskiego w Białymstoku, Białystok 2020
* Górska Iwona, Kotyńska-Stetkiewicz Joanna, Kułak Aneta, Ryżewski Grzegorz
"Pomnik Niepodległości. Kościół pw. Chrystusa Króla i św. Rocha w
Białymstoku" Fundacja Ochrony Zabytków "Na Rubieży", Białystok
2019
* Górska Iwona, Kotyńska-Stetkiewicz Joanna, Tomecka Barbara „Białystok.
Manchester Północy” Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, Białystok 2010
* "Historia Białegostoku" pod red. Dobroński Adam, Fundacja Sąsiedzi,
Białystok 2012
* "Historia naszej kliniki" https://kriobank.pl/historia-naszej-kliniki/
(dostęp 11.10.2021)
* "Historia szkoły [SP 2]" https://sp2bialystok.edupage.org/text5/
(dostęp 20.10.2021)
* "Historia szkoły [Zespół Szkół Technicznych"
http://zst.bialystok.pl/historia-szkoly/ (dostęp 18.10.2021)
* „Historia [Wodociągów Białostockich]” https://www.wobi.pl/o-firmie/historia.html
(dostęp 29.12.2021)
* "Historia [XLO] " https://www.10lo.pl/historia/ (dostęp 11.10.2021)
* "Hotel Opera" https://www.urbanity.pl/podlaskie/bialystok/hotel-opera,b4725
(dostęp 19.10.2021)
* (hw) "Co nowego w budownictwie? Osiedle-wizytówka dla "Rodziny
Kolejowej" Gazeta Białostocka 127 (6931) z 20 maja 1973
* (hw) "Zmienia się panorama Białegostoku od dworca PKP" Gazeta
Białostocka 56 (7209) z 26 lutego 1974
* (ih) "2 budynki na osiedlu Przydworcowym" Gazeta Białostocka
(wycinek bez daty)
* Januszkiewicz Julita "Muzeum motoryzacji w stajni"
https://poranny.pl/choroszcz-muzeum-motoryzacji-w-stajni-wizualizacje/ar/5534476
(dostęp 9.10.2021)
* Januszkiewicz Julita "Powstała o niej książka. Poznaj niezwykłe dzieje
ulicy św. Rocha w Białymstoku" Kurier Poranny 25 lutego 2020
* (JGR) "Nowa placówka - Akademickie Centrum Kulturalne" Gazeta
Współczesna 235 (7738) z 24-25-26 października 1975
* (jm) "Czy zdążą przed pierwszym dzwonkiem?" Gazeta Współczesna 185
(7978) z 16 sierpnia 1976
* (jm) "Salon gier - otwarty" 234 (7737) z 23 października 1975
* (jm) "Koszarowość nadal obowiązuje" Gazeta Współczesna 39 (7832) z
18 lutego 1976
* (jm) "Latające talerze na ziemi" Gazeta Współczesna 233 (8026) z 13
października 1976
* (jo) "Nowy biurowiec" Gazeta Białostocka 56 (4846) z 7 marca 1967
* Kalinowski T. "Parkingowe ABC. Za >Przydworcowe II" -
>wiązanka< dla projektanta" Gazeta Współczesna 159 (9935) z 13 lipca
1983
* Kietliński Marek, Koller-Szumska Jolanta, Pieciul Anna, Wicher Sebastian
"Katalog białostockich pomników, tablic pamiątkowych i miejsc pamięci
narodowej" Urząd Miejski Departament Kultury, Promocji i Sportu, Białystok
2017
* Klem Barbara "Co zrobić z dworcami" Biuletyn Informacyjny
Podlaskiej Okręgowej Izby Architektów 3(38)/2012
* Klem Barbara "Miss spod kielni" Biuletyn Informacyjny Podlaskiej Okręgowej
Izby Architektów 4/2015
* Klem Barbara "Pożegnanie z dworcem" Biuletyn Informacyjny
Podlaskiej Okręgowej Izby Architektów 4 (55)/2016
* Klimowicz Joanna "Katastrofa pod Jeżewem. Kierowca zabrał tajemnicę do
grobu"
https://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/7,35241,16908092,katastrofa-pod-jezewem-kierowca-zabral-tajemnice-do-grobu.html
(dostęp 18.10.2021)
* Kłopotowski Andrzej "Przestrzeń miejska. Wyburzyć albo przenieść Spodki?
Ale kosmos!"
https://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/7,35241,25506617,przestrzen-miejska-wyburzyc-albo-przeniesc-spodki-ale-kosmos.html
(dostęp 21.09.2021)
* Kłopotowski Andrzej "Szkoła przy Sosnowej do wyburzenia. Bo nie była
chroniona"
https://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/7,35241,24911196,bialystok-szkola-przy-sosnowej-do-zburzenia-bo-nie-byla-chroniona.html
(dostęp 02.11.2021)
* (ko) "Dworzec PKS. Czekaliśmy 10 lat - poczekamy jeszcze rok"
Gazeta Współczesna 76 (10156) z 29 marca 1984
* Kolendo-Korczak Katarzyna, Michalczyk Zbigniew, Oleńska Anna, Piramidowicz
Dorota, Uchowicz Katarzyna, Zgliński Marcin "Katalog Zabytków Sztuki w
Polsce. Miasto Białystok" Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Warszawa
2015
* kosz "Od środy burzenie dworca PKS. Na początek dach" Gazeta
Wyborcza z 14 marca 2017
* Krentowski Janusz, Klem Barbara "Zielona energia" Biuletyn
Informacyjny Podlaskiej Okręgowej Izby Architektów 2 (53)/2016
* Kusznier Jacek "Przekształcenie Wieczorowej Szkoły Inżynierskiej w
Białymstoku w Wyższą Szkołę Inżynierską" w: "Zeszyty Naukowe Wydziału
Elektrotechniki i Automatyki Politechniki Gdańskiej Nr 70"
https://pb.edu.pl/wp-content/uploads/2020/11/2_WSI_Bia%C5%82ystok-ZN_WEiAPG_70.pdf
(dostęp 20.12.2021)
* (L) "Rośnie i umacnia się >Rodzina Kolejowa<" Gazeta Białostocka
127 (4917) z 30 maja 1967
* Laszewicz-Iwaniuk Marta "Rzeźba wiolonczelistki ubarwi podwórko przy
Kijowskiej. Stworzył ją Jerzy Grygorczuk" Kurier Poranny z 4 listopada
2016
* Lechowski Andrzej "Białystok. Przewodnik historyczny" Dom Wydawniczy
Benkowski, Białystok 2009
* (lk) "W osiedlu >Przydworcowym II<. Mieszkania dla 20
tysięcy" Gazeta Współczesna 181 (7684) z 19 sierpnia 1975
* (ład) "Co z dworcem?" Gazeta Współczesna 34 (9810) z 15 lutego 1983
* Malinowska-Olczyk Katarzyna "30 lat in vitro w Polsce. Cichy
jubileusz"
https://www.umb.edu.pl/medyk/polecane/30_lat_in_vitro_w_polsce._cichy_jubileusz
(dostęp 11.10.2021)
* Mikulicz Tomasz "Białystok. Remont warsztatów Zespołu Szkół Technicznych
przy ul. Grunwaldzkiej"
https://bialystok.naszemiasto.pl/bialystok-remont-warsztatow-zespolu-szkol-technicznych-przy/ar/c1-7289667s
(dostęp 27.10.2021)
* Mikulicz Tomasz "Dom Misji Barbikańskiej do ochrony. Kaplica, czyli kino
Syrena, już nie" Kurier Poranny z 23 maja 2016
* Mikulicz Tomasz "Odkrywamy Białystok. Zburzony już dworzec PKS był
kiedyś perełką naszego miasta" Kurier Poranny 11 kwietnia 2017
* Mikulicz Tomasz "Pierwszy McDonald's w Białymstoku może upaść. 50 osób
pójdzie na bruk" Kurier Poranny z 25 września 2018
* (mip) "Karczma Słupska w Białymstoku. Zamówisz jadło w onej wedle gustu
Twego" Gazeta Współczesna 150 (8834) z 6 lipca 1979
** (mip) "Konkurs osiedli. Żeby było naprawdę ładnie" Gazeta
Współczesna 186 (8574) z 16 sierpnia 1978
* "Mławska 4" https://www.urbanity.pl/podlaskie/bialystok/mlawska-4,b12847
(dostęp 19.10.2021)
* "Młynowa 44" https://www.urbanity.pl/podlaskie/bialystok/mlynowa-44,b8857
(dostęp 19.10.2021)
* Monkiewicz Waldemar "Białystok i okolice. Przewodnik" Sport i
Turystyka, Warszawa 1979
* (N-C) "Stanisław Konarski patronem szkoły nr 18" Gazeta Współczesna
237 (8030) z 18 października 1976
* Nieciecki Jan "Opowieść o >Polskim Wersalu<" w: Biuletyn Konserwatorski
Województwa Podlaskiego 1998
* Nieciecki Jan "Plan rezydencji białostockiej w czasach Jana Klemensa
Branickiego" w: Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego 7/2001
* "(Niełatwe życie mają mieszkańcy osiedla Przydworcowe II)" Gazeta
Współczesna 163 (7956) z 19 lipca 1976
* Nieścier-Cieślik Bożena, Koleśnik Leszek "Czynne: 5.30-19.30"
Gazeta Współczesna 23 (8411) z 28-29 stycznia 1978
* Nikitiuk Borys "XV-lecie Spółdzielni Mieszkaniowej >Rodzina
Kolejowa< w Białymstoku 1959-1974" Spółdzielnia Mieszkaniowa
Lokatorsko-Własnościowa "Rodzina Kolejowa" w Białymstoku, Białystok
1974
* „Obiekty [Wodociągów Białostockich]” https://www.wobi.pl/o-firmie/obiekty-wb.html
(dostęp 29.12.2021)
* Ochrymiuk Krzysztof "Po 11 latach budowy. Nowy dworzec już w tym roku"
153 (10542) z 3 lipca 1985
* (OG) "Katastrofa autokaru w Jeżewie. Szesnaście lat temu w wypadku
zginęli białostoccy maturzyści"
https://poranny.pl/katastrofa-autokaru-w-jezewie-szesnascie-lat-temu-w-wypadku-zgineli-bialostoccy-maturzysci-zdjecia/ar/c4-15204624
(dostęp 18.10.2021)
* (p) "Na placu cyrkowym powstaje park i zespół urządzeń
sportowo-wypoczynkowych" Gazeta Białostocka 129 (6203) z 12 maja 1971
* (p) "Wmurowano akt erekcyjny budowy dworca PKS i PKP" Gazeta
Białostocka 41 (7544) z 18 lutego 1975
* Pacewicz Olga "Spodek niezgody" Gazeta Współczesna 16 (10708) z 20
stycznia 1986
* "Park im. Dziekońskiej. Tu będzie skatepark" Kurier Poranny 30
września 2009
* Piekarek M. "Metal, drewno i... satysfakcja" Gazeta Współczesna 291
(10067) z 15 grudnia 1983
* Poczykowski Radosław, Niziołek Katarzyna, Kłopotowski Andrzej, Kuźma Łukasz,
Białous Maciej "Ładniej? PRL w przestrzeni miasta. Białostocka
architektura lat 1945-1989" Fundacja Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok
2009
* "Podlasianina portret własny. Dr Irena Białówna (1900-1981) - lekarz
pediatrahttps://www.wrotapodlasia.pl/pl/region_i_gospodarka/region/historia/podlasianina_portret_wlasny/ek_irena_bialowna.html
(dostęp 28.09.2021)
* Polakowski Andrzej "Brać co dają?" Gazeta Współczesna 42 (8133) z
22 lutego 1977
* Popławski Tomasz „Białystok. Historyczny plan miasta lata 30-te” Regionalny
Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Białymstoku oraz Atikart,
Białystok b.d.
* Próchniewicz K. "1500+1150 mieszkań Rodziny Kolejowej" Gazeta Białostocka
340 (6056) z 9 grudnia 1970
* "Przydworcowe" Gazeta Białostocka 246 (5653) z 16 października 1969
* Przygoda H., Romanowska M. "Wizja lokalna na budowie nowego dworca
PKS" Gazeta Współczesna 25 (10717) z 30 stycznia 1986
* red "W Białymstoku powstanie nowy dworzec autobusowy"
"https://www.bryla.pl/bryla/1,85301,19431981,w-bialymstoku-powstanie-nowy-dworzec-autobusowy-wizualizacje.html"
(dostęp 20.09.2021)
* red/Urząd Marszałkowski "Budowa nowego dworca PKS rozpoczęta!"
Nasze Miasto Białystok 29 maja 2017
* (reg) "Wkrótce ruszy budowa dworca PKP i PKS" Gazeta Białostocka 33
(7186) z 3 lutego 1974
* "Remont zabytkowego dworca w Białymstoku"
http://wuoz.bialystok.pl/remont-zabytkowego-dworca-w-bialymstoku (dostęp
20.09.2021)
* Romaniuk Emilia "Mamy 250-letnie drzewo, cenne storczyki i staw na
szczupaka" Gazeta Wyborcza z 17 lipca 2015
* "Sanktuarium bł. Bolesławy Lament"
https://archibial.pl/sanktuaria/9-sanktuarium-bl-boleslawy-lament-wbialymstoku/
(dostęp 03.11.2021)
* (sg) "Licea nr 1 i 4 w nowym budynku" Gazeta Białostocka 220 (5010)
z 15 września 1967
* Siemieniako Kazimierz "Akademickie Centrum Kultury. Kultura mierzona
bilonem" Gazeta Współczesna 194 (7697) z 5 września 1975
* Siemieniako Kazimierz, Muszyński Jerzy, Piechocinski Zenon "Trzy
ulice" Gazeta Współczesna 162 (8846) z 20-22 lipca 1979
* Sowińska Kamila "Miejsca Marka Hłaski. Przewodnik po miejscach
związanych z biografią i twórczością Marka Hłaski w Polsce (Warszawa –
Częstochowa – Chorzów – Białystok –Wrocław). Część I (1934-1954)"
https://docplayer.pl/5302898-Marek-hlasko-urodzil-sie-14-stycznia.html (dostęp
20.10.2021)
* Szatyłowicz Katarzyna „Naturalistyczny mural przy domu Zgromadzenia Sióstr
Misjonarek” https://bialystok.tvp.pl/50018830/naturalistyczny-mural-przy-domu-zgromadzenia-siostr-misjonarek?fbclid=IwAR3HbcetYZWFjT6p8TmxfNcVugCoTbxxXou2XL0fqJ3CucWPZnGte071UoE
(dostęp 15.10.2021)
* Szubzda Wojciech "Pamiątkowa tablica zawisła na ścianie dawnej siedziby
Powiatowej Komendy Uzupełnień w Białymstoku"
https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/175205 (dostęp 24.10.2021)
* Świerad Stanisław "Rajd po spółdzielczych budowach. Dobrze, ale można
lepiej" Gazeta Białostocka 190 (4670) z 12 sierpnia 1966
* Tekień Marek "Koleją przez Manchester Północy" Biuletyn
Informacyjny Podlaskiej Okręgowej Izby Architektów 1(24)/2009
* Tekień Marek "Koleją przez Manchester Północy cz. II" Biuletyn
Informacyjny Podlaskiej Okręgowej Izby Architektów 2(25)/2009
* TM "Koniec CH Park w Białymstoku. Zobacz co jeszcze zostało w centrum
handlowym przy dworcu" Nasze Miasto Białystok 19 grudnia 2019
* Uchwała nr XLVI/526/05 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 29 sierpnia 2005 r.
w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic Boh.
Monte Cassino, Dąbrowskiego i Krakowskiej w Białymstoku.
* Uchwała nr XXIV/373/16 Rady Miasta Białystok z dnia 30 czerwca 2016 r. w
sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części osiedli
Centrum i Przydworcowe w Białymstoku (rejon ul. Św. Rocha i Sukiennej) - etap
I.
* Uchwała nr XXVI/417/16 Rady Miasta Białystok z dnia 24 października 2016 r. w
sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części osiedli
Centrum i Przydworcowe w Białymstoku (rejon ul. Młynowej i Cieszyńskiej) - etap
I
* Więcko Wojciech, Grassmann Magdalena "Domek szwedzki został
historią"
https://www.umb.edu.pl/aktualnosci(6)/najnowsze_wiadomosci/domek_szwedzki_zostal_historia
(dostęp 24.10.2021)
* Wilk Henryk "Co nowego w budownictwie. Latające talerze" Gazeta
Białostocka 69 (6863) z 11 marca 1973
* Wilk Henryk "Rozpoczyna się budowa dworców PKP i PKS. Jaka będzie
wizytówka Białegostoku" Gazeta Białostocka 39 (7542) z 15-16 lutego 1975
* Wilk Henryk "Wizytówka" Gazeta Białostocka 138 (6572) z 20 maja
1972
* (WG) "Białystok: Spodki zostaną uznane za zabytek?"
https://www.bryla.pl/bialystok-spodki-zostana-uznane-za-zabytek (dostęp
21.09.2021)
* W-K "Robotnicze osiedla >Rodziny Kolejowej<" Gazeta Białostocka
178 (5894) z 20 czerwca 1970
* (wm) "Nowa placówka kolejowej służby zdrowia" Gazeta Białostocka 97
(6531) z 9 kwietnia 1972
* Wołkowycki Dan "Bioróżnorodność miasta Białegostoku. Szata roślinna
Białegostoku" Urząd Miejski, Białystok 2019
* Wróbel Wiesław "Świętego Rocha.
Historia jednej ulicy" Fundacja Ochrony Zabytków "Na Rubieży"
Białystok 2019
* Wróbel Wiesław "Wodociągi i kanalizacja Białegostoku od czasów
najdawniejszych do 2015 roku" Wydawnictwo Buk, Białystok 2015
* "Zabytkowy dworzec w Białymstoku po remoncie"
https://www.transport-publiczny.pl/wiadomosci/zabytkowy-dworzec-w-bialymstoku-po-remoncie-zdjecia-66065.html
(dostęp 20.09.2021)
* Zielińska Alicja "Kim był Walerian Bielecki, twórca powstańczego
>Kubusia<?"
https://naszahistoria.pl/kim-byl-walerian-bielecki-tworca-powstanczego-kubusia/ar/9176088
(dostęp 20.09.2021)
* (zw) "Z wyprzedzeniem harmonogramu. Roboty przygotowawcze na budowie
dworca PKS" Gazeta Białostocka 299 (7452) z 8 listopada 1974
* (zw) "Na placach budów. Osiedle Przydworcowe II" Gazeta Białostocka
7 (7510) z 9 stycznia 1975
* (ŻEN) "Białostoccy plastycy otrzymali piękne salony wystawowe"
Gazeta Białostocka 245 (7039) z 6 września 1973
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz