Zanim powstało osiedle
Na planach pokazujących Białystok czasów Jana Klemens Branickiego na opisywanym terenie wyróżniona jest jedynie droga do wsi Słoboda (rejon ulicy Wiejskiej) i dalej do Suraża. Ta droga to ciąg, którego częścią była ulica Mazowiecka. Widoczny jest też Zwierzyniec.
Pod koniec
XIX wieku po sąsiedzku istniał zespół koszarowy 61. Włodzimierskiego Pułku
Piechoty. Powstał już w 1879 roku i był to najstarszy z czterech kompleksów
koszarowych na terenie Białegostoku. Koszary zajmowały teren między
dzisiejszymi ulicami Michała Wołodyjowskiego i Marii Skłodowskiej-Curie, na
którym obecnie stoi Uniwersytecki Szpital Kliniczny. Z czasów carskich pochodzi
też Strategiczna Wojskowa Droga Białostocko-Baranowicka – jego odcinkiem jest
ulica Zwierzyniecka.
Na planie
Białegostoku z lat 30. XX wieku w miejscu dzisiejszego osiedla Tysiąclecia – prócz
Wesołej i Żelaznej - widać jeszcze kilka innych ulic. Od Mazowieckiej - między
Zwierzyniecką a Wesołą - odchodziły Gęsi Dwór, Mała oraz Browarna. Za Żelazną znajdowała
się jeszcze Szpitalna (dziś zachowana fragmentarycznie). Od Wesołej odbijała
Garbarska. Gęściej robiło się w stronę rynków - Siennego i Rybnego (patrz „Osiedlownik:
Piaski”).
W
międzywojniu była to okolica zabudowana niską, przeważnie drewnianą zabudową,
której relikty można odnaleźć jeszcze przy ulicy Żelaznej. Od południa obszar
zajmowany przez osiedle zamykała - jak dziś - ulica Zwierzyniecka nazywana
wtedy szosą Zwierzyniecką. Za ulicą Szpitalną rozciągały się z kolei koszary funkcjonujące
wtedy jako koszary im. gen. Sowińskiego 10 Pułku Ułanów. Od północy granicą
była ulica Mazowiecka - dziś sprowadzona do roli „ogryzka” na planie
Białegostoku. Z ostatniej ze strony granicę wytyczała - jak i dziś - ulica
Michała Wołodyjowskiego.
MAPKA DO ZWIEDZANIA OSIEDLA
Akt erekcyjny
Oficjalnie budowę osiedla rozpoczęto 22 sierpnia 1959 roku. Tego dnia wmurowano akt erekcyjny osiedla na placu, na którym zaczynano stawiać pierwszy z bloków. Adresowo była to wtedy Garbarska. Dziś - Jerzego Waszyngtona 25D. Po drodze patronem był jeszcze Piotr Lubieniecki – zmarły 17 grudnia 1962 roku sekretarz KW PZPR, „współtowarzysz pracy który wszystkie swoje siły, niespożytą energię i wszelkie zdolności oddał sprawie rozwoju Białostocczyzny, sprawie budownictwa socjalizmu.”
- Dla
upamiętnienia na wieczne czasy rozpoczęcia budowy pierwszego osiedla
spółdzielczego w Białymstoku zamykającego się w granicach ulic Mazowiecka,
szosa Zwierzyniecka, Wołodyjowskiego, Szpitalna Rada Nadzorcza wraz z Zarządem
BSM postanowiła w dniu 22 sierpnia 1959 r. wmurować kamień węgielny pod pierwszy
budynek tego osiedla, którym to budynkiem jest blok D, pod narożnikiem
północnym przy ul. Garbarskiej. Aktu wmurowania kamienia węgielnego dokonał
przewodniczący Miejskiej Rady Narodowej mgr Jerzy Krochmalski w obecności
przedstawicieli społeczno-politycznych - przytaczał treść aktu w roku 1975 na
łamach „Współczesnej” redaktor Wiesław Kobyliński.
Piętnaście
lat od wmurowania kamienia węgielnego zakończono budowę osiedla. W sumie na 22
hektarach stanęło 47 bloków, w których zamieszkało blisko 9 tysięcy osób.
Podkreślano, że to tyle, co w mieście powiatowym.
Osiedle
początkowo powstawało jako „Osiedle Garbarska”. Nazwę wzięło od ulicy, przy
której zaczęto stawiać pierwsze z bloków.
Osiedle inżyniera Najmowicza
Poszczególne rozwiązania osiedle zawdzięcza Marianowi Najmowiczowi z białostockiego Inwestprojektu.
- Projektant założył zasadę podziału zabudowy na kolonie oddzielone od siebie pasami zieleni, ciągami komunikacyjnymi i handlowo-usługowymi. W centrum osiedla wybudowano zespół kilku pawilonów, w których mieszczą się sklepy różnych branż, zakłady usługowe, gastronomia. Tu zlokalizowano także duży parking samochodowy. Akcentem wysokościowym są trzy wieżowce 10-piętrowe, stojące w sąsiedztwie ośrodka rekreacyjno-sportowego i basenu kąpielowego - pisała o założeniach prasa.
Między blokami powstały jeszcze dwie szkoły podstawowe, trzy przedszkola, żłobek i ośrodek zdrowia a także cztery kioski „Ruch” i kilka sezonowych stoisk warzywnych.
Wstępnie między Garbarską a szosą Zwierzyniecką planowano jedenaście budynków. Z czasem obszar inwestycji rozszerzono także w stronę ulicy Mazowieckiej, co uwolniło dodatkowy teren. Budową zajęło się Białostockie Przedsiębiorstwo Budownictwa Miejskiego.
By zbudować osiedle niezbędne były liczne wyburzenia. W sumie zniesiono około 150 budynków, które określano jako „technicznie wyeksploatowane”.
W kwietniu 1966 roku w prasie zapowiadano, że osiedle „wyskoczy” w górę. Od początku w projekcie były ujęte trzy wieżowce między Wesołą a Zwierzyniecką.
- [BSM] rozpocznie budowę 6 budynków, w tym dwu 11-kondygnacyjnych na osiedlu „Garbarska” (439 mieszkań, 882 izby).
Garbarska zmienia się w Tysiąclecia
Nazwy „Osiedle
Garbarska” używano do połowy roku 1966. Później ogłoszono konkurs na łamach „Białostockiej”
na nową, już stałą nazwę.
- Osiedle
Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej - Garbarska zmieniło już swoją nazwę. W
drodze ankiety-konkursu organizowanego przez BSM i redakcję „Gazety
Białostockiej” osiedle otrzymało nazwę „Tysiąclecia”. Proponowana nazwa została
przyjęta na ostatniej sesji MRN [Miejskiej Rady Narodowej - AK]. A więc osiedle
można już nazywać osiedlem „Tysiąclecia” - pisała w czerwcu 1966 roku „Gazeta
Białostocka”.
Wśród
osób, które zaproponowały nazwę „Tysiąclecia” lub zbliżoną rozlosowano nagrody:
komplet naczyń na sześć osób, szybkowar, torbę podręczną, suszarkę do włosów
oraz prodiż.
Oczywiście
„Tysiąclecie” nawiązywało do państwowych obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego,
które odbywały się w 1966 roku. Niejako w opozycji do nich Kościół obchodził
1000-lecie chrztu Polski przyjętego przez Mieszka I.
###
LOKATORZY
Pierwszy
lokator, którym był Adam Czerwiński zameldował się na Osiedlu „Tysiąclecia” 24
czerwca 1960 roku. Z kolei w październiku 1966 roku klucz do 2500 mieszkania w
zasobach BSM odebrał murarz BPBM Tadeusz Walendziuk. Co ciekawe, od 1959 roku
budował właśnie osiedle Tysiąclecia. Szczęśliwy lokator zajął mieszkanie w
bloku przy Wesołej 7. W prezencie otrzymał odkurzacz.
###
Pionierzy
Pierwszych
mieszkańców osiedla nazywani „Pionierami”. Dlaczego?
- Otóż
wprowadzaliśmy się do bloków, które powstawały w środku luźnej zabudowy na poły
wiejskiego charakteru. Zaczęło dochodzić do konfliktów między spółdzielcami a
zasiedziałymi mieszkańcami, którzy przenoszeni byli stopniowo do budownictwa
wysokiego. Ten antagonizm, z którego źródłach można byłoby dużo mówić,
rozciągał się nawet na dzieci, tworzące w szkołach oddzielne grupy. To nas
cementowało, skonsolidowało w celu „samoobrony”, powodowało potrzebę więzi.
Zrodziła się z niej inicjatywa organizowania czynów społecznych i podejmowania akcji
(chociaż słowo to źle brzmi w kontekście akcentującym spontaniczne działania)
integrującej mieszkańców. Zaczęliśmy od zagospodarowywania podwórek, ale
porwaliśmy się na organizowanie wspólnych sylwestrów, potem rejestrowaliśmy
najczystsze klatki schodowe, najbardziej ukwiecone balkony, najporządniej
wyglądające podwórka (...) - wspominała na łamach „Współczesnej” Danuta
Czerwińska, mieszkanka pierwszego bloku na osiedlu a jednocześnie socjolog z
Instytutu Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych.
Pionierzy
potrzebowali uatrakcyjnić otoczenie. Stąd czyny społeczne. Ale wspólnie brali
też udział w uroczystościach - jak wesela, imieniny czy urodziny. Pożyczanie
sobie na wzajem krzeseł stało się osiedlową tradycją.
Prasa chwali osiedle
Skoro osiedle Tysiąclecia było oczkiem w głowie i spółdzielców, i mieszkańców. Nic dziwnego, że w „Gazecie Białostockiej” nie brakowało słów pochwały pod ich adresem.
- Osiedle „Tysiąclecia” jest jednym z piękniejszych w Białymstoku i chyba jedynym, gdzie w pełni wykonano plan usług dla ludności. Punkty usługowe zlokalizowane są w 7 wolno stojących pawilonach przy ulicy Wesołej i Zwierzynieckiej oraz z 2 budynkach mieszkalnych. Na terenie osiedla znajdują się 2 przedszkola [później powstało trzecie - AK], 1 żłobek i 2 szkoły podstawowe. W centrum znajduje się plac rekreacyjny z boiskami do siatki, koszykówki, piłki ręcznej i kometki. Poza tym przy każdym budynku jest plac zabaw dla najmłodszych mieszkańców osiedla. Wszyscy interesujący się fotografiką mają do dyspozycji 2 pracownie fotograficzne. Istnieje także modelarnia oraz świetlica dziecięco-młodzieżowa - pisała w 1974 roku „Białostocka”.
I dalej: - Osiedle „Tysiąclecia” jest także jedynym posiadającym krytą pływalnię. Jest ona dostępna dla wszystkich mieszkańców miasta. Dla zmotoryzowanych otwarto niedawno strzeżony parking. Mieszkańcy osiedla biorą czynny udział w pracach społecznych, porządkują teren wokół budynków, opiekują się terenami zielonymi, których jest 6,5 ha.
W czynie społecznym wykonano też wykopy pod sieć ciepłowniczą, dzięki czemu bloki przy Wesołej i Zwierzynieckiej można było szybciej podłączyć do miejskich magistrali.
Zauważano jednak też problemy - mieszkańcy skarżyli się na odbierające odpady MPO oraz wymagające uszczelniania dachy budynków.
###
KSIĘGA PAMIĄTKOWA
Osiedle
Tysiąclecia znajdowało się na trasach zwiedzania oficjalnych delegacji
odwiedzających Białystok. „W księdze pamiątkowej obok polskich słowa w różnych
językach świata: rosyjskim, wietnamskim, mongolskim, serbskim. To ślad po
wizytach gości ze Związku Radzieckiego, Wietnamu, Mongolii, Jugosławii.”
###
Działki na osiedlu
W 1966
roku w prasie ukazał się wywiad z prezesem BSM Michałem Borowikiem. Podkreślał on
nowe rozwiązanie. O ogródkach przy balkonach mówił, że „to jest innowacja na
skalę krajową. Te malutkie działki przydomowe wzbudzają każdorazowo podziw zwiedzających
naszą spółdzielnię. No i trzeba powiedzieć, mieszkańcy tych bloków, przy
których takich działek nie ma, czują się wyraźnie poszkodowani.”
Ogródki do
dziś zachowały się przy wielu blokach w rejonie Wołodyjowskiego, Wesołej i Zwierzynieckiej.
W blokach starszych z mieszkań na parterze, z balkonów, do ogródków prowadzą
schodki. W blokach późniejszych zrezygnowano z tego „luksusu”. Z czasem
wreszcie BSM w ogóle odeszła od zakładania ogródków przy balkonach. Powstawały
jedynie zieleńce dziś - niestety - coraz częściej zamieniane na parkingi.
W 1966 roku planowano domykanie osiedla. W założeniach było jeszcze do zbudowania siedem bloków. Jednocześnie podkreślano, że będzie to siedem ostatnich z zaplanowanych tu budynków. Po zamknięciu Tysiąclecia spółdzielnia BSM miała przeskoczyć na plac budowy w rejonie Jurowieckiej i Ciepłej, gdzie zaczynać miała realizację osiedla „Sienkiewicza”.
Osiedle w potrzebie
W 1970
roku mieszkańcy osiedla Tysiąclecia narzekali na kłopoty z dostępem do placówek
edukacyjnych.
-Najbardziej
palącą sprawą jest budowa nowej szkoły podstawowej. Szkoła Podstawowa nr 6 przy
ul. Wesołej z trudem mieści w swoich murach ponad 1.400 uczniów. W małej
świetlicy przebywa 150 uczniów. Mówiono również o pilnej potrzebie budowy
przedszkola i żłobka - relacjonowała spotkanie radnych Wojewódzkiej i Miejskiej
Rady Narodowej z mieszkańcami osiedla we wrześniu 1970 roku „Białostocka”.
Był
jeszcze jeden ważny postulat. Mieszkańcy osiedla chcieli... wprowadzenia zakazu
sprzedaży piwa w sklepie „Mikrus”.
-Konsumenci
piwa dosłownie „oblegają” sklep, zaśmiecają chodnik, hałasują i załatwiają
fizjologiczne czynności przed oknami bloków nr 19 i 21 - dodawała prasa.
W 1971
roku wyszedł jeszcze jedne problem. Mieszkańcy Mazowieckiej skarżyli się na
sąsiedztwo Spółdzielni Inwalidów Produkcyjno-Usługowej „Odnowa”. Poszło o
wytwarzany tu z kredy kit. „Rozchodząca się woń i wydostający brud z pomieszczenia
(...) zatruwają najbliższe otoczenie. W okresie deszczu wyciekające brudy
przedostają sie na ulicę, co jeszcze bardziej powiększa dokuczliwy fetor
uniemożliwiający przejście przechodniom. Tuż obok okien lokatorów leżą stosy
worków po kredzie. W czasie lata grozi to niebezpieczeństwem pożaru. Po
zakończeniu pracy robotnicy wytrzepują odzież roboczą naprzeciw okien lokatorów.”
Reakcją na prośby i zwracanie uwagi były jedynie wulgaryzmy.
Osiedle na celowniku prasy
We
wrześniu 1975 roku „Gazeta Współczesna” poświeciła osiedlu duży raport
autorstwa Wiesława Kobylińskiego. Okazało się, że nie wszystkie założenia z
projektu inżyniera Mariana Najmowicza zostały zrealizowane. W pewnym momencie
zaczęło się cięcie kosztów.
- Ze
względu na ścieśnienie zabudowy po kilku próbach zrezygnowano z budowy górek saneczkowych:
budynki typowe położyły kres mini-ogródkom rekompensującym niewygody lokatorom
najniższych i najwyższych kondygnacji. Stanowczo za mało zbudowano garaży. Dziś
sznury samochodów parkują pod gołym niebem. Innym efektem gospodarności są tzw.
„stodoły” - 3 budynki przy ul. Zwierzynieckiej z ciemnymi kuchniami i
przejściowymi pokojami. Stąd najwięcej jest podań o zamianę.
Zauważano
kolejny raz czyny społeczne, w ramach których powstały „dwa przedszkola,
żłobek, kryty basen, budynek administracyjny, 2 salki dla szkoły nr 6, 900 m
ulicy Wesołej i 300 m Lubinickiego” wyceniane w sumie na ponad 10 mln zł.
Chwalono
sklepy osiedlowe, ale zauważano też, że do pełni szczęścia brakuje jeszcze
nabiałowego, cukierni oraz dodatkowego punktu z owocami i warzywami.
Na
początku 1976 roku Białostocka Spółdzielnia Mieszkaniowa szykowała się do
wielkiego remontowania poszczególnych budynków.
- Plan
zadań na rok bieżący jest bardzo napięty. Troska o poprawę warunków
mieszkaniowych na osiedlu dyktuje konieczność rozpoczęcia prac już w przyszłym
miesiącu, a zakończenie - przed nastaniem jesieni. Przewidziano naprawę dachów
jedenastu budynków, pomalowanie klatek schodowych w trzynastu domach, naprawę
płyt balkonowych, aby woda deszczowa spływała na zewnątrz budynku, a nie - jak
dotychczas do mieszkań, naprawę chodników, pomalowanie siatek przed ogródkami
Ogólna wartość robót wyniesie 1 mln zł - pisała prasa w marcu 1976.
Osiedle skończone
Tysiąclecia
to osiedle skończone. Te historyczne, realizowane przez Białostocką Spółdzielnię
Mieszkaniową, zamyka się między ulicami Zwierzyniecką, Ryszarda Kaczorowskiego,
Mazowiecką, Jerzego Waszyngtona, Żelazną i Michała Wołodyjowskiego. Niestety,
dziś ulega przekształceniom. Pod wpływem lobby samochodowego tereny zielone
pomiędzy blokami zamieniane są w miejsca parkingowe. Przy okazji tej znikają stare
drzewa.
Zmiany
zachodzą też na obrzeżach osiedla. Kwartały między ulicami Kaczorowskiego,
Wesołą i Waszyngtona stały się obszarem intensywnej działalności deweloperów -
powstały tu dwa obiekty będące szczytem deweloperskiego bezguścia - mowa o tzw.
„maczudze” i „szafie”.
Przypuszczać można, że zmieniać się będzie rejon Żelaznej (między Waszyngtona a Wołodyjowskiego; na razie nowa mieszkaniówka pojawiła się po sąsiedzku, przy Szpitalnej). Niezagospodarowany jest też teren między Mazowiecką, Waszyngtona a Kaczorowskiego.
Ogromne podziękowania należą się dwóm Zdzisławom – Zdzisławowi Zabielskiemu i Zdzisławowi Rynkiewiczowi. To dzięki nim zacząłem odkrywać Tysiąclecia. To z kolei przełożyło się na zainteresowanie powojennymi osiedlami mieszkaniowymi opisywanymi sukcesywnie w ramach „Osiedlownika”. PANOWIE! DZIĘKUJĘ!
ZREALIZOWANE W RAMACH STYPENDIUM ARTYSTYCZNEGO PREZYDENTA MIASTA BIAŁEGOSTOKU
WYBRANA BIBLIOGRAFIA
* (a)
"2,5 tysięczne mieszkanie BSM" Gazeta Białostocka 241 (4721) z 11
października 1966
* (a) "BSM podsumowuje rok działalności" Gazeta Białostocka 94 (4574)
z 22 kwietnia 1966
* (a) "Czyny społeczne w osiedlach BSM" Gazeta Białostocka 114 (6548)
z 26 kwietnia 1972
* (a) "Nowe osiedle BSM" Gazeta Białostocka 58 (4538) z 10 marca 1966
* (a) "Osiedle BSM otrzymało nazwę Tysiąclecia" Gazeta Białostocka
175 (4655) z 26 lipca 1966
* (ab) "Noclegownia przy ulicy Żelaznej już otwarta" Kurier Poranny
17 lutego 2010
* (as) "Zatwierdzono nową nazwę osiedla BSM" Gazeta Białostocka 153
(4633) z 30 czerwca 1966
* (bb) "Na osiedlu Tysiąclecia. Czyn społeczny mieszkańców" Gazeta
Białostocka 146 (6940) z 29 maja 1973
* (BM) "Na placach budów. Pańskie oko konia tuczy" GB 72 (6866) z 14
marca 1973
* "Bronisław Komorowski odsłonił w Białymstoku tablicę poświęconą
prezydentowi Kaczorowskiemu"
https://www.radio.bialystok.pl/wiadomosci/index/id/62553 (dostęp 20.12.2021)
* (D.G.) "Gaudeamus w AMB" Gazeta Białostocka 227 (8651) z 4
października 1978
* Dobroński Adam "Białystok. Historia miasta" Zarząd Miasta
Białegostoku, Białystok 2001
* "Dom przy ul. Mazowieckiej 31/1 nowym zabytkiem"
http://wuoz.bialystok.pl/dom-przy-ul-mazowieckiej-31-1-nowym-zabytkiem/ (dostęp
20.12.2021)
* (ed) "Spółdzielcy BSM. Nasza ulica, nasz żłobek" GB 157 (4947) z 6
lipca 1967
* Fiedorowicz Tomasz, Kietliński Marek, Maciejczuk Jarosław „Białostockie ulice
i ich patroni” Archiwum Państwowe w Białymstoku, Białystok 2012
* „Gminny Program Opieki nad Zabytkami dla Miasta Białegostoku na lata
2018-2021” Uchwała LI/793/18 Rady Miasta Białystok z dnia 18 czerwca 2018 r.
* Górska Iwona, Kotyńska-Stetkiewicz Joanna, Kułak Aneta, Ryżewski Grzegorz,
Wróbel Wiesław „Architektura ceglana w Białymstoku” Departament Kultury,
Promocji i Sportu Urzędu Miejskiego w Białymstoku, Białystok 2019
* Górska Iwona, Kotyńska-Stetkiewicz Joanna, Kułak Aneta, Ryżewski Grzegorz,
Wróbel Wiesław „Architektura drewniana w Białymstoku” Departament Kultury,
Promocji i Sportu Urzędu Miejskiego w Białymstoku, Białystok 2020
* (h) "Lokatorzy contra spółdzielnia >Odnowa<" Gazeta Białostocka
46 (6120) z 16 lutego 1971
* "Historia Białegostoku" pod red. Dobroński Adam, Fundacja Sąsiedzi,
Białystok 2012
* Informator "25 lat Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej"
b.d.
* (iz) "Osiedle Tysiąclecia" Gazeta Białostocka 216 (7369) z 9
sierpnia 1974
* Jarmolik Włodzimierz "To już wiek 1897-1997' Powszechna Spółdzielnia
Spożywców "Społem", Białystok 1997
* Kadziewicz Zenon "Kryta pływalnia już pod dachem" Gazeta
Białostocka 35 (6109) z 5 lutego 1971
* Kietliński Marek, Koller-Szumska Jolanta, Pieciul Anna, Wicher Sebastian
"Katalog białostockich pomników, tablic pamiątkowych i miejsc pamięci
narodowej" Urząd Miejski Departament Kultury, Promocji i Sportu, Białystok
2017
* Kłopotowski Andrzej "Mamy perełkę. Na Mazowieckiej 35 spod tynku wyszła
białostocka szkoła muratorska" https://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/7,35241,26551669,mamy-perelke-na-mazowieckiej-35-spod-tynku-wyszla-bialostocka.html
(dostęp 20.12.2021)
* Kobyliński Wiesław "Raport w sprawie osiedla" Gazeta Współczesna
207 (7710) z 20-21 września 1975
* Kwaczyński Jerzy "Koloryt spółdzielczego osiedla. Aktywność bez
etatu" Gazeta Współczesna 139 (7932) z 19-20 czerwca 1976
* "LegioNova"
https://www.urbanity.pl/podlaskie/bialystok/legionova,b9951 (dostęp 27.12.2021)
* (mig) "Powiedzieli nam. O osiedlu >Tysiąclecia<" Gazeta
Białostocka 97 (6171) z 8 kwietnia 1971
* Nekrolog Piotra Lubinieckiego w: Gazeta Białostocka 301 (3540) z 9 grudnia
1962
* Nieciecki Jan "Plan rezydencji białostockiej w czasach Jana Klemensa
Branickiego" w: Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego 7/2001
* Nowowiejski Mateusz "Przy Mazowieckiej szykują się zmiany. Jeden zabytek
zachowany, drugi przeniesiony?"
https://www.bialystokonline.pl/przy-mazowieckiej-szykuja-sie-zmiany-jeden-zabytek-zachowany-drugi-przeniesiony,artykul,95301,1,1.html
(dostęp 20.12.2021)
* (p) "Na Święto Lipcowe. Kryty basen na osiedlu Tysiąclecia" Gazeta
Białostocka 193 (6267) z 15 lipca 1971
* (p) "Ulica Mazowiecka - jedną w głównych arterii" Gazeta
Białostocka 228 (3944) z 19 sierpnia 1970
* pcg "Dąb z patronem. Wołodyjowski przy Wołodyjowskiego"
https://bialystok.wyborcza.pl/bialystok/7,35241,21565768,dab-z-patronem-wolodyjowski-przy-wolodyjowskiego.html
(dostęp 22.12.2021)
* Popławski Tomasz „Białystok. Historyczny plan miasta lata 30-te” Regionalny
Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Białymstoku oraz Atikart,
Białystok b.d.
* (reg) "Budowlani pracowali na medal. Siedem miesięcy przed terminem
przekazano żłobek inwestorowi" GB 155 (6949) z 7 czerwca 1973.
* (reg) "Poznajemy dorobek XXX-lecia. Kierunek - Osiedle >Tysiąclecia<"
Gazeta Białostocka 331 (7125) z 1 grudnia 1973
* (SA) "Bolączki mieszkańców osiedla Tysiąclecia" Gazeta Białostocka
269 (5985) z 29 września 1970
* (SA) "Remonty i konserwacje budynków w Osiedlu Tysiąclecia" Gazeta
Współczesna 58 (7851) z 12 marca 1976
* "Szkoła Podstawowa nr 6 im. Jarosława Iwaszkiewicza w Białymstoku.
Jubileusz 70-lecia szkoły 1946-2016"
https://sp6.edu.bialystok.pl/resource/file/preview/id.19 (dostęp 20.12.2021)
* Świdzińska A. "Nasze rozmowy. O spółdzielni - inaczej" Gazeta Białostocka
98 (4578) z 27 kwietnia 1966
* Świerad Stanisław "Dobrze, ale można lepiej" Gazeta Białostocka 190
(4670) z 12 sierpnia 1966
* Uchwała Nr LV/712/2002 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 29 sierpnia 2002 r.
w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego centrum
Białegostoku w rejonie ulic Legionowej, Waszyngtona i Żelaznej
* Uchwała nr VII/53/11 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 28 lutego 2011 r. w
sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części osiedla Piaski
w Białymstoku (rejon ul. Mazowieckiej i Żelaznej).
* "Wieżowiec Żelazna"
https://www.urbanity.pl/podlaskie/bialystok/wiezowiec-zelazna,b1548 (dostęp
27.12.2021)
* Wilk H. "Dziś i jutro naszego miasta" Gazeta Białostocka 10 (4490)
z 13 stycznia 1966
* Wilk Henryk "Pierwsza w kraju pływalnia osiedlowa" Gazeta
Białostocka 271 (5678) z 14 listopada 1969
* Zabielski Zdzisław, Rynkiewicz Zdzisław, Kłopotowski Andrzej "Ładniej?
PRL w przestrzeni miasta. Osiedle Tysiąclecia"
http://www.ladniej.uwb.edu.pl/mapaosiedletysiaclecia.html (dostęp 20.10.2021