PRZYJAŹŃ / SADY ANTONIUKOWSKIE

Zanim powstały osiedla

        Nazwa „Antoniuk” pojawia się już w czasach Jana Klemensa Branickiego. W dolinie rzeki Białej istniał młyn Antoniuka właśnie.

         - W drugiej połowie XVIII w. młyn Antoniuka był częścią barokowej kompozycji doliny rzeki Białej. W latach osiemdziesiątych XIX i na początku XX w. Antonik wymieniany był jako wieś / osada i folwark z 23 dziesięcinami (ok. 25,13 ha), w powiecie białostockim, gm. Białostoczek – podają autorzy białostockiego „Gminnego Programu Opieki nad Zabytkami”. 

        Krzysztof Kucharczyk i Józef Maroszek w materiale „Barokowa kompozycja w dolinie rzeki Białej w XVIII wieku” opisują, że leżał przy gościńcu knyszyńskim, czyli ciągi dzisiejszych ulic Antoniukowskiej i Antoniuk Fabryczny. Dokładny opis inwentarza młyna nie jest niestety znany. 

        Młyn pojawia się na mapie „Kriegs-Karte der Provinz Neu-Ost-Preussen. Enthalted das nunmehrige Plocker und Bialystoker Cammer Departement. Angefertiget in den Jahren 1795 bis 1800”. Widoczny jest na niej jest staw, rozciągający się na południowym brzegu rzeki Białej. 

 

        Jeszcze jednym elementem barokowej kompozycji było Wzgórze Wiatrakowe. To naturalne podwyższenie terenu, w rejonie dzisiejszych ulic Wiatrakowej, Widok i Zielone Wzgórze. Historyczną drogą jest ulica Antoniukowska stanowiąca część traktu do Knyszyna. 

MAPKA DO ZWIEDZANIA OSIEDLI PRZYJAŹŃ I SADY ANTONIUKOWSKIE

 

Antoniuk w XX wieku 

        W skład Białegostoku Antoniuk wszedł dopiero w 1919 roku. Od 10 maja – wraz z wcześniejszymi przedmieściami Białostoczek, Dojlidy, Dziesięciny, Marczuk, Ogrodniczki, Pieczurki, Słoboda, Starosielce, Wygoda, Wysoki Stoczek i Zacisze – znalazł się w granicach administracyjnych miasta.

        Na planie Białegostoku z lat 30. XX wieku w miejscu dzisiejszych osiedli „Sady Antoniukowskie” i „Przyjaźń” pojawia się kilka nazwanych ulic. To Antoniukowska, Wiatrakowa, która przechod łukiem w Ukośną, Wiatrakowa, Narewska, Owsiana i Głowackiego (po stronie „Sadów Antoniukowskich”) oraz Jastrzębia, Dobrzyniewska, Tykocińska i Alta (na terenie osiedla „Przyjaźń”). Były to tereny zabudowane niewielkimi drewnianymi i murowanymi domami kryjącymi się w zielonych ogrodach. Do dziś taki charakter zabudowy zachował się jeszcze w rejonie Wiatrakowej i Ukośnej. W innych miejscach o dawnych posesjach przypominają jeszcze drzewka owocowe, będące pozostałością przydomowych ogrodów. Na planie z lat 60. dodatkowo wytyczone są jeszcze Moniecka, Tuwima i Broniewskiego. Te dwie ostatnie miały jednak nieco inny przebieg niż obecnie.

        Poważne zmiany w tej części Białegostoku zaszły w latach PRL. Wraz z rozbudową zakładów przemysłowych należało zapewnić mieszkania pracownikom. Często byli to przyjezdni z okolicznych miejscowości i wsi. Nowe osiedla zaplanowano właśnie na Antoniuku. Miało to być osiedle przeznaczone dla pracowników m.in. rozwijającego się kombinatu w Fastach. 

Antoniuk podzielony  

        Formalnie Antoniuk dzieli się na dwa duże osiedla. Po południowo-zachodniej stronie ulicy Antoniukowskiej leży osiedle „Przyjaźń”. Po stronie północnej - „Sady Antoniukowskie”. W 1966 roku „Gazeta Białostocka” podawała gdzie które spółdzielnie mieszkaniowe będą inwestować. Antoniukiem miały podzielić się Białostocka Spółdzielnia Mieszkaniowa i Rodzina Kolejowa. Dodatkowo MSM Zachęta miała inwestować na pobliskim osiedlu Młodych.

        Przedstawiciele Rodziny Kolejowej tak mówili o swoich zamierzeniach związanych z Antoniukiem.

        - W bieżącej pięciolatce „Rodzina Kolejowa” planuje wybudować i oddać do użytku swym członkom około 1500 mieszkań. Większość z nich zamieszka na nowym osiedlu spółdzielczym, tzw. Sadach Antoniukowskich. Do roku 1970 powstanie tu osiedle o 1200 mieszkaniach.

        Początek lat 70. miał być na Antoniuku okresem błogim. Prasa zapowiadała, że będzie to wtedy już osiedle w pełni luksusowe, z całym zapleczem usługowym i oświatowym. Papier znosił wiele…

        Całość podzielono na trzy części - Antoniuk I, Antoniuk II i Antoniuk III. „Jedynką” nazywano rejon bloków przy Narewskiej i Antoniukowskiej. Pod „Dwójką” ukrywało się osiedle „Przyjaźń”. Z kolei nazwa Antoniuk III - zarezerwowana dla najmłodszych bloków w rejonie ulic Owsianej i Ukośnej. Pierwsza ruszyła „Dwójka”.

Przyjaźń

        Projekt osiedla „Przyjaźń” przygotował Janusz Szczepański z Białostockiego Biura Projektów Budownictwa Ogólnego.

        - Budowę osiedla „Przyjaźń” rozpoczęto w 1965 roku. Białostocka Spółdzielnia Mieszkaniowa otrzymała lokalizację w trójkącie ulic Antoniukowskiej, Wierzbowej i projektowanej dopiero wówczas [Jurija] Gagarina na obszarze 18 hektarów - czytamy w jubileuszowej publikacji „60 lat Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej”.

        Najstarsze budynki przy ulicy Władysława Broniewskiego wznoszono jeszcze w technologii tradycyjnej, gdy używano cegieł. Pierwszym oddanym do użytku blokiem jest budynek przy Broniewskiego 7. Lokatorzy wprowadzili się do niego w 1966 roku. W technologii wielkiej płyty powstały jedynie wieżowce stojące wzdłuż ulicy Gagarina (dziś aleja Solidarności). Ostatnimi inwestycjami BSM w tym rejonie są bloki przy Antoniukowskiej 1 oraz 1A zbudowane już w realiach wolnorynkowych.

        W skład osiedla „Przyjaźń” włączyć należy też niewielki kwartał między aleją Solidarności a ulicami Wierzbową i Juliana Tuwima. Swoje bloki budował tu Zarząd Budynków Mieszkalnych. To zwarta jednostka, z dominującymi nad nią wieżowcami przy ulicy Tuwima 1/1 oraz 1/3.

 

Sady Antoniukowskie

        Z kolei bloki w rejonie ulic Antoniukowskiej i Narewskiej zaczęto budować w maju 1966 roku. Inwestorem była tu inna białostockich spółdzielni - Spółdzielnia Mieszkaniowa „Rodzina Kolejowa.

         Planowano, że do 1970 roku powstanie tu trzynaście budynków mieszkalnych. Pierwsze oddane do użytku bloki to budynki przy Narewskiej 7 i 9, gdzie lokatorzy wprowadzili się już w 1967 roku.

        Sady Antoniukowskie dla Rodziny Kolejowej kompleksowo zaprojektował zespół z Inwestprojektu pod kierunkiem Wiktora Łazarczyka. Osiedle oparte zostało na kilku historycznych ulicach. Były to Antoniukowska, odbijające od niej Owsiana i Narewska oraz łącząca je – równoległa do Antoniukowskiej – ulica Bartosza Głowackiego.

        W jednostce mieszkaniowej można wyróżnić trzy rodzaje bloków. Pierwszym są budynki przy ulicy Narewskiej. To wzniesione w technologii tradycyjnej trzyklatkowce z jednostronnymi mieszkaniami, zlokalizowanymi wokół doświetlanych od góry klatek schodowych. Podobne bloki powstawały też przy ulicy Gruntowej czy Zwierzynieckiej. Wzdłuż Antoniukowskiej stoją proste pięcioklatkowce, również budowane tradycyjnie. Wreszcie w głębi osiedla, między ulicami Bartosza Głowackiego i Ukośną, stoi zespół sześciu bloków z wielkiej płyty. Bloki w tym rejonie przeplatane są niską zabudową jednorodzinną i szeregową.

###

ZNIKAJĄCE ULICE

Budowa bloków wzdłuż ulicy Antoniukowskiej - między Narewską a Świętokrzyską - sprawiła, że z planów miasta zniknęła ulica Moniecka.

Budowa osiedla nazwanego później Przyjaźń wymagała zburzenia historycznej zabudowy

 i zniszczenia historycznego układu ulic. Pod blokami zniknęły ulice Tykocińska, Dobrzyniewska, Jastrzębia oraz Alta.

###

  

Dziennikarze na placu budowy

        W sierpniu 1966 roku na budowę Rodziny Kolejowej – osiedle „Sady Antoniukowskie - zajrzała redakcja „Gazety Białostockiej”.

        - W osiedlu rozpoczęto już budowę trzech pierwszych budynków mieszkalnych. Pod dwa wykonuje się ławy fundamentowe, a trzeci znajduje się w stanie zerowym. Tempo robót ziemnych nie jest zbyt szybkie. Powód? Przede wszystkim bardzo trudny, gliniasty teren. Jesienią rozpocznie się budowę dwóch kolejnych budynków. Czy nie można jednak przyspieszyć robót ziemnych? Wyobrażam sobie, jakie trudności wystąpią jesienią - zdawał relację z placu budowy redaktor Stanisław Świerad.

        Plan był taki, że dwa pierwsze budynki do zimy zostaną zamknięte, by można było zająć się wykończeniówką.

        W 1970 roku z kolei dziennikarze odwiedzili część po zachodniej stronie ulicy Antoniukowskiej.

- Jeszcze nie tak dawno osiedle mieszkaniowe Antoniuk składało się zaledwie z kilkunastu bloków poupychanych w starą zabudowę tej części miasta. Dziś osiedle wygląda zupełnie inaczej: ma swoje ulice, szkoły, placówki handlowe i zajmuje prawie cały teren pomiędzy ulicami Zwycięstwa, Choroszczańską i Antoniukowską.

        Co ciekawe, przy opisywaniu rejonów placów budów używane były wciąż stare nazwy ulic, które „wchłonęły” bloki. Praca szła w najlepsze – co dwa miesiące do użytku oddawano jeden nowy blok.

  

Mieszkanie numer 4 tysiące. I 4 tysiące mieszkańców

        W listopadzie 1969 roku przy Wierzbowej 5A miała miejsce miła uroczystość. Roman Knyszewski, pracownik Zakładów Budowy i Napraw Maszyn „Madro” odbierał klucze do mieszkania numer 4 tysiące oddawanego do użytku przez Białostocką Spółdzielnię Mieszkaniową. Na pamiątkę lokator otrzymał książkę „Studia i materiały do dziejów miasta Białegostoku”. Prezes BSM Michał Borowik podnosił, że liczy na aktywne włączenie się mieszkańca w życie osiedla.

        Kiedy prace w osiedlu „Przyjaźń” trwały na całego, po drugiej stronie ulicy Antoniukowskiej już zaczynał powoli zapanowywać spokój. W 1970 roku Rodzina Kolejowa miała już zbudowane wszystkie, zaplanowane budynki mieszkalne w ramach osiedla Antoniuk I. W 13 blokach z 1020 mieszkaniami zasiedlono około 4 tysięcy osób.

        W budowie były przedszkole (wznoszone czynem społecznym), pawilon i zespół garaży. Problemem było coś innego.

        - Środek osiedla szpeci ogromny stos koksu. Tu znajduje się kotłownia osiedlowa. Miała ona istnieć tymczasowo, ale z powodu braku elektrociepłowni przedłuża się jej żywot z roku na rok.

        Problemem był brak zagospodarowanych podwórek, które non stop rozkopywano, w budowie były też ulice.

 

Konkurs na nazwę

        We wrześniu 1970 roku z kolei osiedle BSM miało już widoczne zarysy.

- Cztery budynki – przy Wierzbowej 5, 5A, 5B i 5C są już oddane do użytku i zamieszkałe przez 105 rodzin. W październiku zakończy się budowa bloku tej samej wielkości przy ul. Broniewskiego. Jeszcze w tym samy roku przekazane będą lokatorom dalsze dwa domy, 5-klatkowe, przy Antoniukowskiej. Dwa następne buduje się przy Antoniukowskiej i Choroszczańskiej, dalsze dwa jeszcze rozpocznie w tym roku – podsumowywała „Białostocka”.

        Dalej dziennikarze zauważali:

- Na osiedlu BSM na Antoniuku mieszka już tysiąc osób, a osiedle nie ma nazwy. Dzielnica Antoniuk jest bardzo rozległa i trzeba zwykle bliższych określeń, aby ustalić o którą jej część chodzi. Dlatego też Zarząd BSM wspólnie z naszą redakcją ogłasza konkurs na nazwę osiedla. W konkursie mogą wziąć udział wszyscy mieszkańcy miasta, bo przecież wszystkim białostoczanom zależy na ładnych nazwach.

Kosmos, Antoniny albo Przyjaźń

        W listopadzie tego samego roku konkurs rozstrzygnięto. Wybierać trzeba było spośród 124 propozycji nadesłanych przez 118 osób. Jakie pojawiały się pomysły?

- „Osiedle 25-lecia”, „Słoneczne”, „Antoniny”, „Zwycięstwa”, „Radość”, „Nad Białą”, „Wierzbina”, „Budowniczych Białegostoku”, „Kosmos”, „Antonówek”, „Obrońców Września” – wyliczano na łamach gazety.

        Ostatecznie zaś dla sąsiada „Sadów Antoniukowskich” wybrano nazwę „Przyjaźń”. uznano, że to nazwa ładna, przyjemna, szybko wpadająca w ucho. A tłumaczono ją np. tak:

        - Nasze osiedle sąsiaduje z jednej strony z osiedlem podlegającym Zarządowi Budynków Mieszkalnych, a z drugiej – przez ul. Antoniukowską – z osiedlem „Sady Antoniukowskie” spółdzielni Rodzina Kolejowa. Żyjemy z mieszkańcami tych osiedli w przyjaźni.

        Nie da się jednak ukryć, że raczej chodziło o przyjaźń polsko-radziecką… Zaproponowano też, że by osiedle ZBM nadać nazwę „Osiedle Broniewskiego”. Nagrodami w konkursie był radioodbiornik oraz bony książkowe.

###

HIROSZIMA I NAGASAKI

Prócz oficjalnych nazw osiedli w użyciu mieszkańców są też nazwy potoczne. Hiroszimą nazywany był obszar dzisiejszego osiedla Przyjaźń. Powstawało na "wygwizdowie", nie należało też do zbyt bezpiecznych. Bezpieczeństwem nie grzeszyły zresztą też Sady Antoniukowskie. Dla odmiany tę część - po drugiej stronie ulicy Antoniukowskiej - ochrzczono mianem Nagasaki.

###

Antoniuk trzeci

        W 1970 roku pisano też o kolejnym etapie budowy mieszkaniówki w tym rejonie miasta. W planach był „Antoniuk III” w kwartale od Narewskiej do Wiatrakowej.

        - Tu stanie osiem bloków mieszkalnych, szkoła, żłobek, przedszkole, zespół usługowy i garaże.

W 1971 roku mieszkańcy domów przy ulicach Ukośnej, Wiatrakowej i Widok zastanawiali się czy np. remontować jeszcze swoje domy i ogrodzenia, czy też Rodzina Kolejowa przejmie już ich posesje pod bloki.

        Z okazji 1 maja 1972 roku „Gazeta Białostocka” przygotowała materiał „Taki będzie Białystok”. Był to zestaw wizualizacji autorstwa Henryka Wilka z informacjami dotyczącymi poszczególnych inwestycji. Jedną z nich miały być szereg zaprojektowanych przez Wiktora Łazarczyka pawilonów handlowo-usługowych wzdłuż ulicy Antoniukowskiej. Miejsce architekt „wykroił” między Narewską, a Wiatrakową. Wizja ta nie została jednak zrealizowana. Zachowała się tu niska, jednorodzinna – w wielu przypadkach jeszcze przedwojenna – zabudowa. Nad okolicą tą górowała bryła szkoły podstawowej nr 7, wzniesionej w latach 30. XX wieku. Zmienia się to dopiero dziś, gdy na działki po starych domach jednorodzinnych wchodzą deweloperzy.

        W 1973 roku zapewniano, że prace przyspieszą racji przejścia na technologię „wielkiej płyty”. Z drugiej strony prasa podawała, że zanim zacznie się budować nowe bloki, trzeba wyburzyć historyczną zabudowę. Podawano, że 25 proc, nowych mieszkań dostają lokatorzy tychże domów.

        Równolegle BSM ciągle inwestował po przeciwnej stronie Antoniukowskiej. Można rzec, że współzawodnictwo spółdzielni mieszkaniowych trwało w najlepsze.

 

W górę!

        Połowa lat 70. przyniosła zmiany na osiedlu „Przyjaźń”. Zaczęto wtedy montować wielkopłytowe wieżowce, które miały domknąć całą sylwetę założenia. Zaprojektowano je w dwóch miejscach – u zbiegu ulic Wierzbowej i Antoniukowskiej, oraz w rejonie ówczesnych ulic Gagarina i Choroszczańskiej.

          - Osiedle „Przyjaźń” Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej w dzielnicy Antoniuk Fabryczny zaczyna strzelać w górę. Obok tradycyjnych, czteropiętrowych bloków, pojawiły się tzw. budynki średniowysokie, o jedenastu kondygnacjach. Przy stosunkowo niskiej zabudowie tej części Białegostoku, budynki te pełnią funkcję wieżowców i nadają osiedlu wielkomiejski charakter – pisała „Współczesna”.

        Wieżowce wykreślone na deskach w Inwestprojekcie w realne kształty przełożyło Białostockie Przedsiębiorstwo Budownictwa Miejskiego.

        Składane były m.in. pod okiem inżyniera Romana Dubowskiego, później szefa Kombinatu Budowlanego.

 

Osiedlowe wpadki

        Jak na każdym osiedlu oddawanym do użytku w czasach PRL pojawiały się sytuacje kuriozalne. Tak było na Narewskiej, w bloku numer 7. Tak tę sytuację opisywała w roku 1967 „Gazeta Białostocka”.

        - Od 12 dni woda nie podłączona. Zanieczyszczenie rur czyni ją niezdatną do użytku, trwa kilkakrotne odkażanie. Ludzie czekają, dźwigają wodę na czwarte piętro. Jak wyglądają w tej sytuacji warunki sanitarne – lepiej nie mówić. O epidemię nietrudno. A w bloku mieszka 90 rodzin. Pierwsze pytanie: kto zawinił? Wykonawca, który dopuścił do zanieczyszczenia przewodów wodociągowych, gospodarz – który tego nie sprawdził przyjmując budynek czy Wodociągi prowadzące odkażanie? W tej chwili nie jest to dla lokatorów najważniejsze, ich interesuje tylko jedno: jak długo jeszcze będą męczyć się bez wody! My również podpisujemy się pod tym pytaniem.

        Dalej redaktor podpisujący się (dal) pyta, ganiąc jednocześnie spółdzielnię, do której należy blok:

- A swoją drogą jaki był sens wprowadzania lokatorów, gdy budynek nie był w pełni przygotowany do eksploatacji? Może na przyszłość „Rodzina Kolejowa” wykaże więcej troski o swoich członków i gruntowniej będzie sprawdzać oddawane do eksploatacji nowe budynki. Taki wypadek nie może się powtórzyć.

        Z kolei w wieżowcu przy Tuwima 1/1 lokatorzy mieli inny problem. Po części też wodny.

- Blok został wybudowany bez niezwykle potrzebnej pralni i suszarni. Z konieczności trzeba więc prać i suszyć bieliznę we własnych mieszkaniach. W rezultacie do wnętrz powoli zaczyna się wkradać wilgoć – pisała prasa.

        To nie koniec zmagań lokatorów z materią Okazało się, że na dziesiąte piętro często nie dochodzi woda. Również do grzejników były zastrzeżenia. Oraz do nieszczelnych okien, przez które do mieszkań wlewała się deszczówka. Wreszcie do wind.

        - Maszynownia znajduje się nad ostatnim piętrem. Warkot wind towarzyszy lokatorom od świtu do nocy.

 

Handel i usługi

        Budowa „Sadów Antoniukowskich” zbiegła się z ogłoszeniem wyników ogólnopolskiej ankiety przygotowanej przez Komitet do Spraw Gospodarstwa Domowego. Przeprowadzona została na początku 1965 roku.

    

        Wynikało z niej, że mieszkańcy „widzą przede wszystkim konieczność uzupełnienia sieci handlowej, gdyż dotychczas przeważają sklepy ogólnospożywcze, natomiast mało jest sklepów mięsnych, owocowo-warzywnych, garmażeryjnych. Chętnie widzieliby u siebie tanie zakłady zbiorowego żywienia - bary mleczne, stołówki, jadłodajnie, nastawione także na żywienie młodzieży szkolnej i dzieci. Dużym powodzeniem cieszyłaby się również instytucja >obiadów domowych<, co więcej, wiele kobiet niepracujących zawodowo chętnie podjęłoby się takiego zajęcia.”

        - Mieszkańcy osiedli wypowiedzieli się również za rozszerzeniem sieci usług fryzjerskich, kosmetycznych, krawieckich, szewskich, zegarmistrzowskich. Kobiety domagają się zwiększenia ilości pralni chemicznych oraz zakładania magli. Bardzo pożądane są różne formy pomocy domowej np. sprzątanie mieszkań, reperacja bielizny, prasowanie, pranie, opieka nad dziećmi. Zdaniem uczestników ankiety, zorganizowanie tego typu usług właśnie na małą skalę, nawet dla mieszkańców poszczególnych bloków mieszkalnych, mogłoby przyczynić się do ułatwienia życia wielu pracującym zawodowo rodzinom

        Miało to znaleźć odzwierciedlenie w pawilonach handlowych, budowanych przy Narewskiej oraz Broniewskiego. 

 

Czyny na zielonym

        W 1974 roku mieszkańcy Sadów Antoniukowskich aktywnie włączyli się do akcji czynów społecznych.

        - Wspólnym wysiłkiem założono ponad 2 tysiące metrów kwadratowych trawników, posadzono 8770 sztuk kwiatów i 224 drzewa. Mieszkańcy osiedla pomagali także przy budowie przedszkola przy ul. Głowackiego oraz wykonali wiele innych prac nad upiększeniem terenów między blokami - informowała prasa.

        Wyliczała też, że wykonane prace przeliczyć można na ponad 1 milion ówczesnych złotych.

- Od roku przyszłego rozpoczniemy budowę w czynie społecznym parku dzielnicowego, który ma być zlokalizowany nad rzeką Białą, przy ul. Wierzbowej w dzielnicy Antoniuk - zapowiadała „Gazeta Białostocka” już w czerwcu 1966.

        Park miał być trwałą pamiątką z okazji „XXX-lecia powstania Polski Ludowej”, wykonaną z inicjatywy Miejskiej Rady Narodowej. Na początku lat 70. zaczynało się już nasadzanie nowej roślinności. Powstała tu Aleja Przyjaźni, gdzie swoje drzewka posadzili m.in. uczestnik Rewolucji Październikowej Longin Zielenkowski, uczestnik walk w Hiszpanii z 1936 roku Józef Ziółkowski, włókniarka i przewodnicząca PMRN Jadwiga Zubrycka oraz Antoni Jabłoński, który był jednym z żołnierzy zatykających polską flagę na gruzach Berlina. Swoje dęby zasadzili też ówcześni towarzysze partyjni.

 

###

ZIEMIA BIAŁOSTOCKA

Anna Kiełcz została matką chrzestną masowca „Ziemia Białostocka”. Jego wodowanie nastąpiło 8 stycznia 1972 roku w Stoczni Morskiej im. Georgi Dymitrowa w bułgarskiej Warnie.

- Statek „Ziemia Białostocka” jest nowoczesnym trampem typu uniwersalnego zbudowanym dla armatora Polskiej Żeglugi Morskiej w Szczecinie, przeznaczonym dla przewozu ładunków masowych. To trzeci statek tej wielkości zbudowany przez stocznię warneńską i zarazem pierwszy przeznaczony dla Polski.

 

„Chrześniak” to statek o nośności 23,5 tys. DWT, długości 181 metrów, szerokości 40 metrów i wysokości 24 metrów. Budowała go ekipa, którą dowodził Doksymow Trajkow. W uroczystości wzięli udział m.in. zastępca przewodniczącego WRN inż. Jerzy Zientara, poseł na sejm Stanisław Juchnicki, a także konsulowie PRL, ZSRR i NRD czy przedstawiciele władz partyjnych Warny i okręgu warneńskiego.

Biało-czerwoną banderę podniesiono na statku 31 sierpnia 1972.

- W kilkanaście godzin po podniesieniu polskiej bandery motorowiec „Ziemia Białostocka” pruł swym gruszkowym dziobem wody Morza Czarnego, biorąc kurs na Bosfor i Dardanele. Na redzie Istambułu motorowiec stanął na kotwicy, zabrać z barki pierwszy ładunek - ponad 200 beczek oleju silnikowego.

Pierwszy rejs wiódł „z Warny do Dakaru, Rotterdamu, Almerii, Dunkierki, Casablanki i Szczecina”. Z tej okazji z Białegostoku do kapitana Włodzimierza Wrońskiego wystosowano telegram:

- Z okazji pierwszego rejsu m/s „Ziemia Białostocka” Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Białymstoku przesyła Wam, towarzyszu kapitanie, i całej załodze gorące życzenia wielu sukcesów w trudnej i odpowiedzialnej, wymagającej hartu i odwagi pracy na morzu oraz zdrowia, szczęścia i pomyślności z życiu osobistym - napisali partyjni towarzysze znad Białej.

Przez lata „Ziemia Białostocka” transportowała fosforyty, rudy, zboże, apatyty dobijając do wielu portów. W trakcie stu pierwszych rejsów przewiozła 2,4 mln ton ładunków.

W 1973 roku załoga „Ziemi Białostockiej” odwiedziła nasz region. Była w Białowieży i Hajnówce, a w Białymstoku odwiedziła m.in. Szkołę Podstawową nr 7. Patronat nad statkiem objęło wtedy Białostockie Towarzystwo Kultury. Napisano, że statek „rozsławiać będzie naszą piękną, gospodarną i kulturalną ziemię na wszystkich kontynentach”. Nie za darmo. BTK zadeklarowało przekazanie załodze „wydawnictw o Białostocczyźnie, taśmotek z regionalnymi nagraniami”. Zadeklarowało też... zaprojektowanie pomieszczeń na statku w stylu regionalnym! W umowie były wpisane spotkania z załogą w szkołach i zakładach pracy. „Ziemia Białostocka” zaopiekowała się wychowankiem domu dziecka Jankiem Sołowiejem - w 1973 roku był uczniem ósmej klasy podstawówki. Kapitan Wroński wszedł do komitetu organizacyjnego białostockiego ZOO. Dzięki temu wzbogaciło się ono o... egzotyczne żółwie.

Przed szkołą przy Wiatrakowej do dziś stoi pamiątkowa tablica przypominająca o więziach łączących społeczność „siódemki” z załogą „Ziemi Białostockiej”.

### 

Współczesność

        Już w XXI wieku nad rzeką Białą, w rejonie ulicy Świętokrzystkiej powstało całe, nowe osiedle budynków wielorodzinnych. Postawił je jeden z białostockich deweloperów - firma Jaz-Bud. Ten sam deweloper przeszedł z mieszkaniówką także na drugą stronę ulicy Antoniukowskiej, w sąsiedztwo Parku Antoniuk.

        Terenem, gdzie weszła nowa mieszkaniówka jest dawne Wzgórze Wiatrakowe. Wzdłuż ulicy Wiatrakowej w miejscu domów jednorodzinnych sukcesywnie pojawia się nowa mieszkaniówka. Duży blok Kombinatu Budowlanego stanął też przy ulicy Stalowej, a obecnie powstaje kolejny - Panorama Park - przy Knyszyńskiej, w sąsiedztwie wiaduktu nad torami kolejowymi. Rodzina Kolejowa z kolei inwestuje w rejonie kościoła Matki Bożej Różańcowej i ulicy błogosławionego księdza Michała Sopoćki.

        Ani Sady Antoniukowskie, ani osiedle Przyjaźń nie mają obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego! Miejscy planiści "ogarnęli" jedynie fragmenty osiedli, w rejonie parku Antoniuk oraz Knyszyńskiej i Stalowej.

 

ZREALIZOWANE W RAMACH STYPENDIUM ARTYSTYCZNEGO PREZYDENTA MIASTA BIAŁEGOSTOKU

 

 

 

 

 

Elżbieta Klejna, Mirosława Wydra i Marek Szulc zechcą przyjąć podziękowania za informacje na temat fabryki przy ulicy Antoniukowskiej 11. Za uzupełnienie materiałów na temat siedziby Izby Przemysłowo-Handlowej dziękuję jej dyrektorowi Bogdanowi Rogaskiemu. Kilkoma uwagami na temat Hiroszimy i Nagasaki podzielił się z kolei sadownik Wincenty Anonim z grupy facebookowej Sady Antoniukowskie Hiroszima

 

WYBRANA BIBLIOGRAFIA 

* (a) „Czy zdążą na 1 września?” Gazeta Białostocka 216 (5932) z 7 sierpnia 1970

* (a) „Jak nazwać osiedle BSM na Antoniuku?” Gazeta Białostocka 250 (5966) z 10 września 1970

* (a) „Jest takie osiedle. Sady Antoniukowskie” Gazeta Białostocka 293 (6009) z 23 października 1970

* (a) „Na Antoniuku…” Gazeta Białostocka 220 (5936) z 11 sierpnia 1970

* (a) „Osiedle BSM na Antoniuku otrzymało nazwę >Osiedla Przyjaźni<” Gazeta Białostocka 318 (6034) z 17 listopada 1970

* (a) „Przedszkole w czynie społecznym” Gazeta Białostocka 220 (5936) z 11 sierpnia 1970

* (a) „Swoim dzieciom” Gazeta Białostocka 115 (8503) z 20-21 maja 1978

* (a) „W dniu Wojska Polskiego. II Liceum Ogólnokształcące otrzyma imię Bohaterów 9 Drezdeńskiej Dywizji Piechoty” Gazeta Białostocka 274 (7427) z 10 października 1974

* (a) „W technikum gospodarczym” Gazeta Białostocka 70 (4860) z 23 marca 1967

* (akr) „Drogowe inwestycje” Gazeta Białostocka 86 (7589) z 15 kwietnia 1975

* (akr) „Hotel Turkus. 50 tysięcy noclegów dla gości z kraju i ze świata” Gazeta Białostocka 239 (7033) z 31 sierpnia 1973

* (akr) "Zbyt powolne tempo prac" Gazeta Białostocka 268 (6702) z 27 września 1972

* (akr) „Na budowie fastowskiego żłobka. Ślizgiem po terminach” Gazeta Białostocka 159 (7662) z 18 lipca 1975

* (akr) „Opóźnienia na budowie szkoły przy ul. Choroszczańskiej” Gazeta Białostocka 147 (7300) z 30 maja 1974

* Antonowicz Maria, Idźkowska Bożena, Kackieło Elżbieta, Kamieńska Jadwiga, Kitlas Beata, Kojro Krystyna, Łupiński Mariusz Andrzej, Pierzyńska Janina, Piórkowski Sławomir, Słomińska-Kierman Dorota, Sołyjan Cecylia, Wojtkowska Krystyna „Drugie imienia Jabłonowskiej 1919-2009”, II Liceum Ogólnokształcące im. księżnej Anny z Sapiehów Jabłonowskiej w Białymstoku, Białystok 2009

* (as) „Gdzie będziemy mieszkać?” Gazeta Białostocka 152 (4632) z 29 czerwca 1966

* (as) „Mieszkańcy dzielnicy Antoniuk czekają na nowe sklepy” Gazeta Białostocka 267 (4747) z 10 listopada 1966

* (as) „Przyspieszyć budowę pawilonów usługowych” Gazeta Białostocka 277 (5684) z 21 listopada 1969

* (as) „Usługi dla ludności” Gazeta Białostocka 17 (4497) z 21 stycznia 1966

* (as) „Więcej parków i zieleni” Gazeta Białostocka 145 (4625) z 21 czerwca 1966

* (AR) „Usługi w opinii mieszkańców osiedli” Gazeta Białostocka 16 (4496) z 20 stycznia 1966

* [Blok przy Stalowej] https://www.urbanity.pl/podlaskie/bialystok/stalowa-5,b10417 (dostęp 28.02.2020)

* (BM) „Klucz do czterotysięcznego mieszkania spółdzielczego” Gazeta Białostocka 277 (5884) z 21 listopada 1969

* (BM) „Nowe pawilony na Antoniuku” Gazeta Białostocka 198 (6992) z 20 lipca 1973

* Brański Wojciech „Historia Zespołu Szkół Gastronomicznych w Białymstoku” https://zsg.bialystok.pl/historia-szkoly (dostęp 12.09.2020)

* Burel Edmund „60 lat Białostockiej Spółdzielni Mieszkaniowej”, Białostocka Spółdzielnia Mieszkaniowa, Białystok 2007

* (CH) „BTK objęło patronat nad >Ziemią Białostocką<” Gazeta Białostocka 59 (6853) z 1 marca 1973

* Chaniewska Elżbieta „Jubileusz X-lecia Rodziny Kolejowej” Gazeta Białostocka 247 (5654) z 17 października 1969

* Chlewicki Jacek „Kościół pw. Matki Bożej Różańcowej. Świątynia powstała w niespełna rok” Eska Białystok (dostęp 01.03.2020)

* Ciasnowska Magda „Przy VII LO w Białymstoku powstaje sala widowiskowo-teatralna. Będzie też obserwatorium astronomiczne” Kurier Poranny 10 maja 2020

* Czyżewska Joanna, Jakowuk Nina, Kiebała Małgorzata, Kleszczewska Małgorzata, Laskowska Danuta, Suszczyńska Joanna, Zyskowska Ewa „Zespół Szkół Mechanicznych Centrum Kształcenia Praktycznego Nr 2 im. Św. Józefa w Białymstoku. Szkoła w latach 2002-2011”, Zespół Szkół Mechanicznych w Białymstoku, Białystok 2011

* (dal) „Blok bez wody” Gazeta Białostocka 170 (4960) z 19 lipca 1967

* (dal) „W białostockim osiedlu Przyjaźni. Wspólnym wysiłkiem powstaje piękny park” Gazeta Białostocka 309 (6743) z 7 listopada 1972

* Dobroński Adam „Białystok północny” Medyk Białostocki 106, luty 2012

* (el) „Osiedle BSM na Antoniuku” Gazeta Białostocka 127 (6921) z 10 maja 1973

* (es) „Druga młodość Spółdzielni Metalowców” Gazeta Białostocka 196 (7699) z 8 września 1975

* Grysin Janusz „Stacja przy ulicy Wierzbowej. Dobrze pracować trzeba chcieć” Gazeta Współczesna 155 (10235) z 2 lipca 1984

* Grześkowiak Andrzej „100 rejsów m/s >Ziemia Białostocka<” Gazeta Współczesna 125 (8809) z 6 czerwca 1979

* (h) „W >Tatarskiej<” Gazeta Współczesna 225 (9743) z 16 listopada 1982

* (h) „W Warnie. Wodowanie >Ziemi Białostockiej<” Gazeta Białostocka 10 (6444) z 11 stycznia 1972

* „Historia szkoły” https://lo7.bialystok.pl/historia-szkoly/ (dostęp 11.05.2020)

* „Historia szkoły i patron” http://sp7bialystok.superszkolna.pl/cms/3802/historia_i_patron_szkoly (dostęp 28.02.2020)

* Hryniewicki S. „Rondo dawno oczekiwane” Gazeta Białostocka 99 (6893) z 10 kwietnia 1973

* Hrynkiewicz Urszula, Klem Barbara „Silnik z betonu i stali” Biuletyn Informacyjny Podlaskiej Okręgowej Izby Architektów 3(42)/2013

* (hw) „Pierwszy wkład-czyn członków partii. Społeczna budowa przedszkola” Gazeta Białostocka 269 (7066) z 30 września 1973

* (ib) „Nowy Antoniuk” Gazeta Białostocka 121 (4911) z 23 maja 1967

* (ił) „W białostockim PZMot. Szkolenia, remonty, wycieczki” Gazeta Współczesna 187 (10576) z 13 sierpnia 1985

* „Informacja o muralu…” http://sp7bialystok.superszkolna.pl/wiadomosci/1/wiadomosc/336688/informacja_o_muralu_powstalym_na_budynku_naszej_szkoly (dostęp 28.02.2020)

* Jakubowski Tomasz „W Białymstoku powstał niezwykły sad edukacyjny” https://www.portalsamorzadowy.pl/ochrona-srodowiska/w-bialymstoku-powstal-niezwykly-sad-edukacyjny,125092.html (dostęp 12.05.2020)

* Januszkiewicz Julita „Kościół Matki Bożej Różańcowej na osiedlu Antoniuk prawie gotowy” https://poranny.pl/kosciol-matki-bozej-rozancowej-na-osiedlu-antoniuk-prawie-gotow (dostęp 01.03.2020)

* Jarmolik Włodzimierz „To już wiek 1897-1997” Powszechna Spółdzielnia Spożywców „Społem” Białystok, Białystok 1997

* (jc) „Widok ze >ślimaka<” Gazeta Współczesna 213 (9989) z 14 września 1983

* (jm) „Nowy sklep w >Sadach Antoniukowksich<” Gazeta Współczesna 48 (8436) z 29 lutego 1978

* (jm) „Zapewnić bezkolizyjny ruch” Gazeta Współczesna 221 (8014) z 28 września 1976

* http://kerethouse.com (dostęp 31.03.2020)

* Kalinowska Anna „Zapisane w białostockich hotelach. Jadą goście, jadą…” Gazeta Współczesna 253 (10333) z 23 października 1984

* Kietliński Marek, Koller-Szumska Jolanta, Pieciul Anna, Wicher Sebastian „Katalog białostockich pomników, tablic pamiątkowych i miejsc pamięci narodowej” Urząd Miejski Departament Kultury, Promocji i Sportu, Białystok 2017

* Kłopotowski Andrzej „Mieszkaniówka w rytmie disco polo? Nowy deweloper w mieście” Gazeta Wyborcza 11 kwietnia 2017

* (ko) „Nowy hotel otrzyma nazwę >Turkus<” Gazeta 65 (6499) z 6 marca 1972

* (kosz) „Fotografik i nauczyciel Jerzy Fedorowicz może mieć aleję w parku Antoniuk” Gazeta Wyborcza 8 września 2016

* Kraśnicka Anna „Murale w Białymstoku” https://www.bialystoksubiektywnie.com (dostęp 11.05.2020)

* Kryńska Eleni „/Nie/zapomniane miejsca - siemiatyckie >Skóry<” Kurier Podlaski https://kurierpodlaski.pl/artykul/niezapomniane-miejsca/395757 (dostęp 21.07.2020)

* Kucharczyk Krzysztof, Maroszek Józef „Barokowa kompozycja w dolnie rzeki Białej w XVIII w” w Białostockie Towarzystwo Naukowe „Studia i Materiały do dziejów miasta Białegostoku tom IV”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985

* Kursa Aneta opr. „Dionizy Purta, podlaski rzeźbiarz ludowy, został uhonorowany Nagrodą im. Oskara Kolberga” Wrota Podlasia 15 maja 2020 (dostęp 14.06.2020)

* Kwiecińska Janina, Malinowska Irena, Rogowska Grażyna „80 lat Zespołu Szkół Mechanicznych w Białymstoku”, b.d., Białystok 2002

* (L) „Rośnie i umacnia się >Rodzina Kolejowa<” Gazeta Białostocka 127 (4917) z 30 maja 1967

* (let) „Dziennik budowy hali sportowej” Gazeta Współczesna 221 (10610) z 21-22 września 1985

* (lk) „Kłopoty mieszkańców wieżowca” Gazeta Białostocka 245 (7398) z 9 września 1974

* (lk) „Sady Antoniukowskie będą jeszcze piękniejsze” Gazeta Białostocka 75 (7578) z 2 kwietnia 1975

* mach „Obraz przeobrażeń na Antoniuku. Wystawa unikalnych zdjęć w centrum osiedla” Gazeta Wyborcza 14 września 2017

* (mc) „Promowanie historii przez sztukę wielkoformatową” https://bialystok.tvp.pl/22390616/promowanie-historii-przez-sztuke-wielkoformatowa (dostęp 11.05.2020)

* (mip) „Przy ul. Głowackiego. Nowe przedszkole” Gazeta Współczesna 281 (7784) z 18 grudnia 1975

* Monkiewicz Waldemar „Białystok i okolice. Przewodnik” Sport i Turystyka, Warszawa 1979

* Monkiewicz Waldemar, Duc Elwira „Szlakiem osiągnięć Polski ludowej po Białymstoku”, Materiały szkoleniowe Zarządu Wojewódzkiego PTTK w Białymstoku, Białystok 1975

* „Nowe bloki na Sadach Antoniukowskich” Gazeta Białostocka 104 (688) z 15 kwietnia 1973

* „O nas” https://radio.jard.pl (dostęp 10 maja 2020)

* (p) „Na trasie Gagarina. Przygotowania do budowy estakady” Gazeta Białostocka 75 (7578) z 2 kwietnia 1975

* (p) „Poznajemy dorobek XXX-lecia. Na spacerze z >Gazetą< i PTT-K po Sadach Antoniukowskich” Gazeta Białostocka 320 (7114) z 20 listopada 1973

* Pałkiewicz Józef „Kursami m/s >Ziemia Białostocka<” Gazeta Białostocka 327 (6761) z 25 listopada 1972

* „Parafia pw. św. Floriana” https://archibial.pl/parafie/info/113-sw-floriana-bialystok (dostęp 12.05.2020)

* Poczykowski Radosław, Niziołek Katarzyna, Kłopotowski Andrzej, Kuźma Łukasz, Białous Maciej „Ładniej? PRL w przestrzeni miasta. Białostocka architektura lat 1945-1989”

* Próchniewicz K. „1500+1150 mieszkań Rodziny Kolejowej” Gazeta Białostocka 340 (6056) z 9 grudnia 1970

* Próchnowicz K. „Białostocka Trasa W-Z” Gazeta Białostocka 265 (6339) z 25 września 1971

* (ps) „(…) Budowa szkoły podstawowej…” Gazeta Białostocka 232 (6306) z 23 sierpnia 1971

* Ratajczak Jacek „Wille pod patronatem” Gazeta Współczesna 255 (8346) z 9 listopada 1977

* (REN) „Hotel Turkus przejdzie modernizację. Tak będzie wyglądał” Kurier Poranny z 20 listopada 2019

* „RMF FM na czele słuchalności w Białymstoku, Trójka wypadła z podium”https://www.wirtualnemedia.pl/artykul/sluchalnosc-w-bialymstoku-rmf-fm-radio-zet-vox-fm-podium (dostęp 10 maja 2020)

* Roszkowski Łukasz „Rozbórka hali Włókniarz” Gazeta Wyspółczesna 14 września 2011

* (SA) „Na spotkaniu w dzielnicy Antoniuk” Gazeta Białostocka 89 (6163) z 31 marca 1971

* (sg) „Niedziela czynów społecznych” Gazeta Białostocka 259 (6693) z 18 września 1972

* Siemieniako K. „Wysokościowce i pawilony osiedla >Przyjaźń<” Gazeta Białostocka 191 (7694) z 2 września 1975

* Sołomiewicz A. „Piękno skażone brzydotą” Gazeta Współczesna 197 (8585) z 29 sierpnia 1978

* Subzda Wojciech „Kibice Jagiellonii bronią muralu na osiedlu Antoniuk” Radio Białystok 25 sierpnia 2019

* Świerad Stanisław „Rajd po spółdzielczych budowach. Dobrze, ale może być lepiej” Gazeta Białostocka 190 (4670) z 12 sierpnia 1966

* tuli „Mechaniak ma nową halę. Było przecięcie wstęgi” Gazeta Wyborcza 12 listopada 2014

* Uchwała nr XIII/103/11 Rady Miejskiej Białegostoku z dnia 20 czerwca 2011 r. w sprawie nadania nazwy rondu, położonemu w Białymstoku w granicach osiedli Nr 7 – Młodych oraz Nr 8 - Antoniuk

* Uchwała nr XVII/257/16 Rady Miasta Białegostoku z dnia 18 stycznia 2016 w sprawie nadania nazwy alejce, położonej w Białymstoku na osiedlu nr 8 – Antoniuk, na terenie Parku Antoniuk. (aleja Henryka Rogozińskiego)

* Uchwała nr XXV/389/16 Rady Miasta Białegostoku z dnia 5 października 2016 w sprawie nadania nazwy alejce, położonej w Białymstoku na osiedlu nr 8 – Antoniuk, na terenie Parku Antoniuk. (aleja Jerzego Fedorowicza)

** Wicher Sebastian „Szkoła Podstawowa nr 7 im. Hugona Kołłątaja (d. Szkoła Powszechna im. Marszałka Józefa Piłsudskiego), ul. Wiatrakowa 18” w: „Białostocka architektura modernizmu” http://modernizm.uwb.edu.pl (dostęp 28.02.2020)

* Więcko Wojciech, Kłopotowski Andrzej, Orpik Paweł „Hala Włókniarza. 30 lat odbijania się o parkiet” Gazeta Wyborcza 19 września 2011

* Wilk Henryk „Białystok przyszłości” Gazeta Białostocka 26 (4816) z 31 stycznia 1967

* Wilk Henryk „Taki będzie Białystok” Gazeta Białostocka 119(6553) z 1 maja 1972

* (wm) „Na trzy zmiany” Gazeta Białostocka 178 (5894) z 30 czerwca 1970

* (wm) „Wizytówka miasta. Nowy węzeł komunikacyjny usprawni ruch drogowy” Gazeta Białostocka 206 (7000) z 29 lipca 1973

* (wm) „Wspólnym wysiłkiem powstaje piękny park” Gazeta Białostocka 309 (6743) z 7 listopada 1972

* (wk) „(…Pawilon przy Tuwima…)” Gazeta Białostocka 122 (5529) z 24-25 maja 1969

* Wodyk Z. „Oczekiwania przychodnia na osiedlu Przyjaźń” Gazeta Białostocka313 (7107) z 13 listopada 1973

* Wróbel Marta „Białostockie krzyże i kapliczki” Departament Kultury, Promocji i Sportu Urzędu Miejskiego w Białymstoku, Białystok 2017

* Zielińska Alicja „Ulica Alta biegła równolegle do Antoniukowskiej” Kurier Poranny 7 lipca 2012 https://poranny.pl/bialystok-ulica-alta-biegla-rownolegle-do-antoniukowskiej/ar/5462514 (dostęp 28.07.2020)

* (zj) „>Akwarium< zaprasza” Gazeta Białostocka 51 (7554) z 3 marca 1975

* (zj) „Młodzieżowy dom tańca na 600 par” Gazeta Białostocka 97 (7600) z 29 kwietnia 1975

* (zj) „Otwarto nową placówkę zdrowia na Antoniuku” Gazeta Białostocka168 (7321) z 20 czerwca 1974

* (zj) „Pięknieje park na Antoniuku” Gazeta Białostocka 201 (7354) z 25 lipca 1974

* (zw) „Piętrzą się problemy na budowie szkoły” Gazeta Białostocka 220 (7378) z 1 sierpnia 1974

* (zw) „Zmagania o >Srebrną Patelnię” Gazeta Białostocka 305 (7458) z 14 listopada 1974